Burgemeester Klaas Sloots heet iedereen digitaal hartelijk welkom in Stadskanaal. Hij typeert de plaats van handeling als 'het oostelijk deel van de provincie Groningen, dichtbij de grens met Duitsland. We hebben hier het glooiende Westerwoldse landschap dat in deze gemeente overgaat in de Veenkoloniën. Dit is de regio van “nait soezen moar doun”. Niet zeuren maar doen.'

Hij spreekt voor een lege zaal vanaf het podium van theater Geert Teis. Dat is letterlijk het toneel van de verkiezing van de beste lokale bestuurder van Nederland. Want de winnaar van vorig jaar was de Knoalster wethouder Johan Hamster. Volgens de Songfestival-methode organiseert de winnaar van vorig jaar het evenement het jaar daarop. En dus wordt deze editie live gestreamd vanuit Stadskanaal. Wethouder Hamster is inmiddels geen wethouder Hamster meer. Klaas Sloots vermeldt met trots dat Johan inmiddels gedeputeerde Hamster is.

Commissaris Sloots?

En dat klopt. Johan volgde een gedeputeerde op die minister werd. En volgens de regels van het studentenhuis schoven bestuurders door naar een andere kamer. Maar dat gegeven maakt deze bijeenkomst voor mij wel een hachelijke onderneming. Want raad eens wie er voor dit jaar is genomineerd als beste bestuurder? Dezelfde burgemeester Sloots. Nadat de wethouder won, werd hij gedeputeerde. Maar wat nou als de burgemeester wint? *) Ik wil de kijkers natuurlijk geen stemadvies geven. Maar ik vraag ze of ze misschien een beetje rekening met mijn belangen willen houden!

als er alleen geld is voor de verplichte figuren

De kracht van goede bestuurders is dat ze nabij zijn. Benaderbaar en relevant. Mensen willen oplossingen van hun bestuurders. Burgemeester Sloots wijst er terecht op hoe belangrijk een nabije overheid is voor haar inwoners. Het Rijk zou daar wel wat meer waardering voor mogen hebben. Meer naar moet handelen. Dat lijkt op wat Jan van Zanen, de voorzitter van de VNG er over zegt. Hij is ongelukkig met de visie die het regeerakkoord bevat over gemeenten. Hij zegt dat het Rijk handelt alsof gemeenten louter uitvoeringsorganisaties van het Rijk zijn.

Van Zanen heeft een punt. Maar het is eigenlijk erger. Het gaat zelfs om uitvoeringsorganisaties die het werk met hun handen op de rug gebonden moeten doen. Bij de grote operaties die zeven jaar geleden werden verkocht als decentralisatie (zorg, jeugdzorg, participatiewet), zag je steevast de fatale koppeling van een flinke korting op het budget en een hele waslijst aan extra instructies. Maar als er alleen geld is voor de verplichte figuren, hoe kunnen gemeenten dan hun inwoners nog helpen?

Onvermogen

In 'De Correspondent' van deze week fileert Marc Chavannes het onvermogen van de rijksoverheid om haar goede voornemens goed uit te voeren. 'Is het gek ', schrijft hij, 'dat heel wat burgers zich afvragen of de overheid wel te vertrouwen is, een hogesnelheidstrein kan kopen die het ’s winters ook doet, tijdig een rijbewijs kan uitreiken, een helder en waterdicht toeslagensysteem kan optuigen, bij voorkeur zonder burgers als oplichters te behandelen?' Hij relativeert het: vergeleken met veel buitenlanden gaat er veel goed. 'Maar Groningers', zo zegt hij, 'hebben zeker het recht van boosheid en verloren vertrouwen.' Ik kijk er van op dat dat een recht is!

En mensen ervaren op geen enkele manier dat de instanties, de overheid, naast hen staat.

Ondertussen zien we dat bijvoorbeeld in de aanpak van de problemen die zijn ontstaan in de Toeslagenaffaire, dat het gemeenten zijn die deze problemen met inwoners oplossen. Als het Rijk het niet meer kan, doet het een beroep op gemeenten.

Laten we de schade die is ontstaan door de gaswinning eens als casus nemen. Ook daar zie je dat het Rijk op grote afstand staat van inwoners. En dat systemen niet zijn ingericht om mensen te helpen, maar dat ze het wantrouwen belichamen. Gericht op verantwoording. Gebouwd op de vrees dat misschien niet elke euro rechtmatig wordt besteed. En mensen ervaren op geen enkele manier dat de instanties, de overheid, naast hen staat.

Parttime in het aardbevingsgebied

Ook gemeenten slagen daar niet altijd overtuigend in. Maar als er één overheid het vermogen heeft om naast mensen te staan, dan is het de gemeente. De overheid om de hoek. De eerste overheid. En het rijk zou er goed aan doen om zijn eigen beperkingen beter te zien en de kansen te benutten die gemeenten bieden.

Sterke ministers en staatssecretarissen doen dat.

En daar komt het aan op sterke bestuurders. Sterke wethouders en burgemeesters, die overheden aan elkaar weten te verbinden om oplossingen te bieden voor hun inwoners. Sterke provinciebestuurders die onvermoeibaar bastions bestormen om zaken los te trekken die muurvast zitten. En sterke ministers en staatssecretarissen die elke dag laten zien dat ze weten dat het teamwork is. Een beter Nederland ontstaat waar zij een bondgenootschap aangaan met lokale bestuurders. Sterke ministers en staatssecretarissen doen dat.

Aanspreekbaar en relevant. In het nieuwe kabinet hebben we een staatssecretaris met een portefeuille die geheel gewijd is aan Groningen. Hans Vijlbrief. Wat zou het mooi zijn als hij samen met de mensen die hem ondersteunen, mensen van het ministerie van EZK, binnenkort parttime in het aardbevingsgebied komt wonen. We hebben na de herindelingen nog wel een oud gemeentehuis beschikbaar!

Genomineerd

Ik ben ervan overtuigd dat zo'n statement enorm zou helpen. Want als je niet op werkbezoek hoeft om het echte werk te zien, kom je al meteen dichterbij. Als je gewoon afspraken hebt en af en toe tussen de middag een rondje loopt, of ergens koffie drinkt, hoor en zie je de verhalen. Kom je over de vloer bij mensen waar het nog altijd niet is opgelost. Dan zien ze de huizen die nog versterkt moeten worden. Zo kun je verbinden. En perspectief bieden.
Samen werken als één overheid. Als de beste lokale bestuurder van Nederland daarna gedeputeerde wordt. Als de commissaris van de Koning bezorgd is over zijn positie omdat de burgemeester van Stadskanaal is genomineerd. Dan kan zelfs een staatssecretaris zich ontwikkelen tot een prima lokaal bestuurder. Het huis dat Thorbecke beschreef verdient meer verticale beweging. En de bewoners van elk studentenhuis weten: de mooiste kamers vind je op de begane grond!

Maar hee, we zijn hier tenslotte bij de verkiezing van de beste bestuurder van het jaar!

Gemeenten worden vertrouwd door hun inwoners. Als overheden het vertrouwen van inwoners in de overheid terug willen krijgen, moeten ze aan de bak. Want je kunt over vertrouwen praten, maar je kunt het 't beste laten zien. Er naar handelen. Dat kan natuurlijk niet elke bestuurder. Maar hee, we zijn hier tenslotte bij de verkiezing van de beste bestuurder van het jaar!

Ik wens de aanwezigen, samen met Burgemeester Sloots, een daverende dag.

*) Klaas Sloots was genomineerd. Dat is eervol. Maar hij won niet. Wethouder Esmah Lahlah uit Tilburg werd vandaag gekozen tot de Beste Lokale Bestuurder van 2021.