Foto: Sebastiaan de Groot.

Wubbo Ockels in de Spaceshuttle: ‘Zo, meneer Ockels, helemaal uit Groningen?’ Of de Chinese restauranthouders die ik ontmoette in de residentie van de Chinese ambassadeur: ‘Ah, Groningen! Ver he?’. Integratie geslaagd! Deze Chinezen denken net als Nederlanders. Maar ten onrechte. Nederland is te klein voor uithoeken. ‘Ver’ zit in je hoofd. Het is een denkfout. Een misverstand. 

Vrede en recht

Het Prinsjesfestival is de introductie op Prinsjesdag. Samen met burgemeester Jan van Zanen mag ik het openen, omdat er dit jaar extra aandacht is voor onze provincie. Voor de burgemeester van Den Haag is het routine. Net als het woord ‘Groningen’ heeft ‘Den Haag’ twee betekenissen. Je hebt aan de ene kant de stad die zich afficheert als de ‘stad van vrede en recht’. Maar als mijn collega’s en ik ‘Den Haag’ in zeggen, bedoelen bedoelen we meestal de staat. Hopelijk de ‘staat van vrede en recht’.

De monarchie werd getemd. De democratie heeft bij ons het laatste woord.

Volgende week is het Prinsjesdag. Een dag vol rituelen. Wie oppervlakkig kijkt, ziet een rijtour van de koning en de koningin. Pracht en praal. Paarden, militairen, lakeien. En koetsen natuurlijk. Het lijkt een feest voor de monarchie. Wie beter kijkt, ziet dat de kern van Prinsjesdag iets anders is. Het is de dag waarop de koning eerbiedig de plannen van de regering aanbiedt aan de volksvertegenwoordiging. De monarchie werd getemd. De democratie heeft bij ons het laatste woord. Want een begroting wordt bij wet vastgesteld. Prinsjesdag is dus vooral het feest van de democratische rechtsstaat. Een manifestatie van de instituties en tradities die we in eeuwen hebben opgebouwd om onze vrijheid te borgen. En dat is best een festival waard!

Er is tegenwoordig veel twijfel over de kracht van het openbaar bestuur. Het vertrouwen in regering, parlement en politiek is sterk gedaald. Interessant genoeg blijft het vertrouwen in de democratie ondertussen hoog. Maar het politiek bestuur lijkt te bezwijken onder al die problemen die we ‘crisis’ zijn gaan noemen. De klimaatcrisis. De stikstofcrisis. De energiecrisis. De asielcrisis. De huizencrisis… Zorgelijke discussies en vruchteloze debatten. Een oplossing lijkt ver weg. 

Kunnen wij het maken?

Maar ‘ver’ is ook hier een denkfout. Een misverstand. Het vergt in de meeste gevallen niet veel verbeeldingskracht om je te kunnen voorstellen welke maatregelen kunnen helpen om de problemen te verkleinen of gewoon op te lossen. Het vergt geen revolutie om de problemen én de oplossingen gewoon met belanghebbenden te bespreken. Wat nodig is, is het lef om dat te doen. Het herstel van vertrouwen, vergt om te beginnen zelfvertrouwen. En dat is niks nieuws. 

Of het geruststellend is dat wereldleiders hun inspiratie putten uit een animatiepoppetje voor kinderen, weet ik niet zeker.

Het is al weer even geleden dat Presidentskandidaat Obama furore maakte met ‘Yes, we can!’. Even later verzekerde Bondskanselier Merkel haar landgenoten: ‘Wir schaffen dass’. Ik ontdekte met een schok dat deze beide beroemde slagzinnen afkomstig zijn van dezelfde figuur. Bob de Bouwer, die in Nederland en Vlaanderen op de vraag ‘Kunnen wij het maken’, steevast antwoordt met: ‘Nou en of!’. In Amerika zegt hij ‘Yes we can’. En in Duitsland… inderdaad.

Of het geruststellend is dat wereldleiders hun inspiratie putten uit een animatiepoppetje voor kinderen, weet ik niet zeker. Maar één ding weet ik zeker: op tweederde van een aflevering van Bob de Bouwer is het altijd crisis. En aan het eind van elke aflevering is elke crisis opgelost. De oplossing was nooit ver. Ze lag altijd onder handbereik. Kunnen wij het maken? Nou en of!

Da’s allemaal van ons!

Toen Neil Armstrong in 1969 als eerste mens de maan betrad, sprak hij een leugen uit: ‘That’s one small step for a man, one giant leap for mankind’. De giant leap kan niemand betwisten. Maar een ‘small step’ was het zeker niet. Want Neil Armstrong kwam helemaal uit Ohio. Verder van huis dan hij was nog nooit een mens geweest. Als dat een ‘small step’ was, zette nooit meer een mens een grote stap. 

Armstrong kon deze stap zetten doordat Kennedy negen jaar eerder aankondigde dat Amerika een man op de maan zou zetten. Nog steeds geldt de pragmaticus Kennedy als een visionair leider. Als een rolmodel. Vooral doordat hij besloot dat zelfs de maan niet te ver weg was. Ver weg is denken in beperkingen. We kunnen erbij!

Overigens dacht niemand toen dat Groningen te ver weg was om het gas te winnen.

Wim Kan was een bekende conferencier in de tijd van Kennedy. Hij maakte ooit een goedmoedig grapje over Drenthe. ‘Drenthe, daar kun je zo in, da’s allemaal van ons!’, sprak hij enthousiast. De zaal (vol Hollanders) lachte besmuikt. En mijn Drentse ouders vonden het geloof ik niet zo’n erg leuk grapje. Want zo praat je natuurlijk niet over ons.

Ondertussen kreeg één provincie hoger de ‘gaskolonie’ vorm. Een kolonie, da’s dat je geen zeggenschap hebt over de rijkdommen die bij jou worden gewonnen. En dat die dus ergens anders terecht komen. Groningen, daar kun je zo in. Da’s allemaal van ons! Overigens dacht niemand toen dat Groningen te ver weg was om het gas te winnen.

Ik wijd vandaag niet uit over de nadelen van de gaswinning. Die zijn pijnlijk bekend. De parlementaire enquete die nu wordt gehouden, laat zien dat de ergste vermoedens waar waren. Deze enquete heeft iets gemeen met de eerste parlementaire enquete die in Nederland werd gehouden, die in 1886 naar de toestanden in fabrieken en werkplaatsen. Het waren allebei enquetes over kwesties die nog niet waren afgerond. Na de enquete van 1886 kwam een stroom van wetgeving tot stand om de geconstateerde misstanden aan te pakken. Ik ben benieuwd wat de feitelijke gevolgen zullen zijn van de enquete naar Gronings gas. Ik hoop dat ze bijdraagt aan de bereidheid van het politiek bestuur van Nederland om de kwestie goed op te lossen. Zodat mensen verder kunnen met hun leven. De oplossing van de kwestie van Gronings gas hoef je niet ver te zoeken. Het vergt alleen doelbewust handelen. Pers mensen niet in een keurslijf van regels, procedures en eindeloos wachten. Ga ze gewoon zo goed mogelijk helpen. 

Kies voor de toekomst

De snelheid waarmee we Nederland van een LNG-terminal in de Eemshaven hebben voorzien (in 200 dagen) bewijst dat we het kunnen: doelbewust en krachtig handelen. Maar de energiecrisis moet dat handelen ook in de keuze voor duurzaamheid laten zien. We vragen al jaren om grootschalige wind op zee aan de noordkant van Nederland. Net zoals Duitsland dat al lang doet. Bij ons duurt de besluitvorming over de windmolens en de aanlanding van de electriciteitskabel in de Eemshaven eindeloos. Dat is niet in het belang van Nederland.

Samen krijgen we een klein land nóg kleiner!

We moeten willen kiezen voor de toekomst. En die is in Groningen al lang begonnen. Onze gasinfrastructuur vormt het hart van de waterstofinfrastructuur van straks. De weg naar Parijs (en Glasgow) loopt via de Eemshaven. Onze omgang met zorg en gezondheid loopt voor op de rest van het land. Onze honderdjarige boerencoöperaties spelen de sterren van de hemel met plastic gemaakt van suiker en met eiwit, gemaakt van aardappels. Met ‘Toukomst’ had Groningen het grootste democratische experiment van Nederland. En het slaagde. Tienduizenden Groningers bemoeiden zich met de plannen voor hun eigen omgeving. Als je een miljoen huizen moet bouwen in tien jaar, dan kan dat ook buiten de Randstad, waar nog ruimte is. Even ontsluiten met de Lelylijn en de Nedersaksenlijn… En zo kunnen we nog wel even doorgaan. Al die ruimte voor nieuwe ideeën: je kunt er zo bij, want het is allemaal van ons! Nederland kan wel een beetje extra Groningen gebruiken.

‘Ver’ is dus een misverstand. Maar deze week maken we het voor Randstedelingen nog een beetje extra makkelijk. Het Prinsjesfestival staat bol van de kansen die Groningen biedt. Nu is het werkelijk ‘one small step’ en je bent in Groningen. Samen krijgen we een klein land nóg kleiner!