Zwaar, belangrijk, beladen

Het was zwaar. Het was belangrijk. Het was beladen. Dat waren dan de woorden van Premier Rutte, gisteravond na twee dagen debatteren over het rapport van de parlementaire enquêtecommissie gaswinning. Hij overleefde een motie van wantrouwen in Den Haag, maar hoe staat het eigenlijk met het vertrouwen in hem en in de overheid in de provincie waar het over gaat?

Meneer Paas, u was daar gisteren en eergisteren, u zat op de publieke tribune. Dan stel ik me om te beginnen voor dat u dan gisteravond, na die twee dagen laat terug naar uw hotel loopt in Den Haag...

Nee, we reden terug naar Groningen.

En wat dacht u op de achterbank van de auto?

Nieuwsuur

Dat is echt een mix van gevoelens. Zwaar en beladen en emotioneel. Zo heb ik het ook ervaren. Het is niet alleen een hele zit. Maar er gebeurt van alles. Het is een mengeling van verantwoording die de Kamer eist en ook een beoordeling hoe met name de premier dat doet. En ook de blik op de toekomst. Hoe gaat het vanaf hier verder? Wat stelt de staat tegenover de ereschuld, waarvan iedereen zegt dat die er is?

Vertrouwen?

(Fragment Rutte dat eindigt met: 'Belangrijk is nu dat we moeten leveren. En u kunt wat dat betreft rekenen op in ieder geval onze inzet. Onze bedoeling om dat te doen en ook niet los te laten. Zoals ik dat op allerlei manieren ook in het debat heb betoogd. Maar ook daarvoor geldt: zien is geloven. En dat zullen we dus ook moeten laten zien. En daar gaan we hard aan werken.')

Heeft u er vertrouwen in dat Rutte dat voor elkaar krijgt?

Eerlijk gezegd weet ik dat niet. Aan het eind van het debat ben je zo ver dat je weet wat het kabinet er tegenover stelt en wat de Kamer daar vervolgens nog aan gedaan heeft. Maar dat zijn woorden.

Dat gaat ook over vertrouwen

Zeker. En dat vertrouwen is natuurlijk in onze provincie, maar ook bij bestuurders zoals ik, af en toe ver te zoeken.

dan is er geen reden om tevreden te zijn

Nog steeds, na ook die belangrijke debatdagen en deze woorden?

Ja. Dat komt ook door mijn persoonlijke geschiedenis. Ik heb ook al best vaak bij de uitgang van een vergaderzaal gestaan, waarin we op papier de best denkbare afspraken hadden gemaakt. Maar daarna deed de cultuur zijn werk en moest je maar afwachten wat er gebeurde.

En als je hier dan ziet: vijftig maatregelen, maar zonder een onderliggend plan, zonder een planning. Als je ziet dat er een dorpenaanpak instaat - eigenlijk de oude wijksgewijze aanpak, die zich beperkt tot vier dorpen. Als je ziet dat de oliemaatschappijen eigenlijk nog heel erg stil zijn. Als je ziet wat we hebben gevraagd op het gebied van sociaal-economische achterstand: loop die in. En je ziet hoe al onze doelen zijn overgenomen, maar met aanzienlijk minder geld. En als je ziet dat op het gebied van de infrastructuur, die daarvoor ondersteunend moet zijn eigenlijk heel weinig wordt geboden, dan is er geen reden om tevreden te zijn.

Voldoende voor aftreden

Nee. En als ik even me zou voorstellen - loop een stukje met me mee, om dat maar even zo te zeggen - dat u in de Tweede Kamer zou zitten en er zou een hoofdelijke stemming over de positie van de premier gehouden worden... Laat uw hart eens spreken. Wat zou u dan zeggen?

Ik vind dat een verscheurende vraag. Aan de ene kant zit er in die 2000 pagina's parlementaire enquête voldoende dynamiet, voldoende onrecht, voldoende schandaal om het hele kabinet drie, vier, vijf keer te laten aftreden. Als dat bij de toeslagenaffaire kon, dan kan dat hier zeker ook.

Aan de andere kant: ik zit daar voor de belangen van Groningers. En ik vraag me af wat we daar precies aan zouden hebben. Een heel groot deel van het debat ging over verantwoording. En elke vraag was terecht. Maar als ik probeer me voor te stellen wat Groningen er aan zou hebben als het kabinet zou aftreden... Dan heb je daarna een demissionair kabinet. Dat duurt vermoedelijk een jaar. En Groningers kunnen niet wachten.

voldoende schandaal om het hele kabinet drie, vier, vijf keer te laten aftreden

Dus het klinkt alsof uw hart zegt: ze hadden wel drie, vier, vijf keer kunnen en misschien wel moeten aftreden...

Ja. Ook om te laten zien hoe erg dit is.

En uw hoofd zegt: 'Toch maar beter van niet.'

Ja, ik zit er uiteindelijk om Groningers, de inwoners van onze provincie, de best denkbare oplossing voor hun enorme problemen te geven. En die zijn niet gebaat bij stagnatie. Op geen enkele manier.

Teleurgesteld

En u zegt: dat wat er gisteren en eergisteren is gebeurd en is gezegd en is beloofd is eigenlijk niet helemaal genoeg, als ik uw woorden goed mag samenvatten. Ik heb daar een fragment voor. Althans: u hebt dat aangedragen. Want het ging over een voor Groningen belangrijke spoorlijn, de Lelylijn. En daarover zei Staatssecretaris Vijlbrief het volgende:

(Fragment Vijlbrief:) "De ministeries van IenW, BZK en EZK werken samen met de regio aan onderzoek naar de Nedersaksenlijn en de Lelylijn. Er wordt gekeken naar het perspectief en de betekenis hiervan voor het Noorden. Ook hiervoor geldt weer dat eind 2024 alle beslisinformatie bekend is."

Waarom raakte u dit zo, dit fragment, waarin hij heel snel iets over de Lelylijn moest zeggen ook, van de voorzitter?

Infrastructuur is voor ons enorm belangrijk, om de economie te schragen. Ik heb vandaag een symposium van Rijkswaterstaat toegesproken. Daar was de helft van de mensen die zouden komen niet aanwezig, vanwege hommeles op het spoor. Dus het verbeteren van de bereikbaarheid van Noord-Nederland en van Groningen is cruciaal voor de kansen op werk van de kinderen die daar nu opgroeien.

Maar op dit punt zie je dat het kabinet gewoon niet levert.

Ja, maar er gaat wel iets gebeuren en dat moet u zeggen, in alle eerlijkheid, toch? Want de N33 wordt verbreed. Er komt een trein tussen Stadskanaal en Veendam...

Dat is zo'n stukje van de Nedersaksenlijn, die je met dezelfde moeite ook had kunnen doortrekken. Dan had je Groningen-Emmen gehad.

... en die Lelylijn waar het over ging, die komt niet definitief niet. Daar wordt nog onderzoek naar gedaan.

De staatssecretaris las in mijn beleving snel en ongeïnspireerd een briefje voor dat waarschijnlijk ambtenaren van IenW voor hem hadden getypt...

... wat hij moest doen van de voorzitter he? Er was haast geboden.

Ja. En ik heb groot respect voor Vijlbrief in het hele dossier. Maar op dit punt zie je dat het kabinet gewoon niet levert. Dan komt er een motie van de Kamer. Die is 'oordeel kamer', dus die komt er wel. Maar daar zie je dat er eigenlijk niks anders staat dan dat het belang van de parlementaire enquête moet worden meegewogen bij de beslissing over de Lelylijn en de Nedersaksenlijn. Daarmee is de politieke wil wel weer geformuleerd. Maar je had ook nu kunnen beslissen om hem gewoon aan te leggen. Zo raar is dat niet.

Opbrengst debat

Maar goed, er is wel, aan de andere kant, ook door de Kamer gisteren wat bereikt. Bijvoorbeeld bij mensen die schade hebben. Het kabinet zei: tot 40.000 euro wordt voortaan zonder gedoe vergoed. En dat is 60.000 euro geworden. (....) Er is ook een motie ingediend, die zegt: er komt een generatielange inzet. Koste wat kost. Geen financiële rem. Ingediend door Klaver. Ook ondertekend door de coalitie. Er gaat wat gebeuren.

Ja. Voor de sociaal-economische ontwikkeling van Groningen zeiden we dat het zo belangrijk is dat je in één generatie het been bijtrekt. Dat hoeft niet morgen geregeld. Maar dat in één generatie de kinderen dezelfde kansen hebben als in de rest van het land. Daar is nogal veel voor nodig. En we hebben gerekend wat dat zou moeten kosten.

U zei toen 30 miljard...

Dus we kwamen uit op een veel hoger bedrag dan de staat. Nu de staat veel minder levert, hebben wij natuurlijk reden om daarover ongerust te zijn. Maar dan is belangrijk - en daar heeft de Kamer ons wel in geholpen - dat over de doelen geen enkele twijfel mag bestaan. Dus als je denkt dat je dat met minder geld kunt regelen, zullen we dat zien. Maar ik vind veelbetekenend dat de Kamer heeft gezegd: de doelen daarvan, de ondergrens, spijkeren we vast in de wet. Dan heb je tenminste gezegd dat het niet bij woorden blijft, maar dat ook onze opvolgers straks met het kabinet in gesprek kunnen gaan en zeggen: "Je had je gecommitteerd aan die doelen. Die staan in de wet. Nou moet je ook leveren."

Kansen benutten

Maar nu krijg ik een dubbel gevoel. Want aan de ene kant zegt u: ik heb dingen niet binnengehaald en ik ben teleurgesteld. En een heel groot gedeelte van mijn hart had dit kabinet wel naar huis willen sturen. Meer dan eens. En aan de andere kant heeft de Kamer dus toch nog wel het een en ander binnengehaald.

Dat laatste is waar. Dit debat had twee enorme elementen. Het ene was verantwoording. Daarover hadden we het zonet. En het andere is: hoe ziet de toekomst van Groningen eruit? Toen het kabinet kwam met een antwoord op de ereschuld, in de nota 'Nij begun', dat is Gronings voor 'nieuw begin', toen hoopte ik dat het een nieuw begin zou kunnen opleveren. Maar het was aan de ene kant substantieel. Het gaat best over grote bedragen. Maar het was tegelijk niet genoeg om te zeggen: hiermee los je een ereschuld in. De Kamer heeft daar een aantal dingen aan gedaan, maar ook een aantal dingen niet. Dit is wel het pakket waarmee we verder moeten. Dus aan ons zal het niet liggen om hier een succes van te maken. Maar het had best meer mogen zijn.

En aan ons, nogmaals, zal dat niet liggen.

Maar dan kom ik eigenlijk op de vraag waarmee we het gesprek begonnen. Vertrouwen is iets waarvan ik denk dat het besmettelijk is. Als je als bestuurder uitstraalt: 'goed, het doet me misschien pijn en ik heb er twee gevoelens bij, het had meer kunnen zijn, maar ja, onder de streep moet je ook door en als het parlement gesproken heeft, dan is dit het ook. Want u wilde perspectief. Dit is het perspectief.

Dit is de politieke duidelijkheid van dit moment. Ik vind de oogst niet groot genoeg. Ik vind niet dat dit het inlossen van een ereschuld is. Maar dit is wat de staat op dit moment tegenover de ereschuld zet. En aan ons zal het niet liggen om daarvan het grootst denkbare succes te maken. Maar mijn verwachting is dat we ergens onderweg weer met de staat in gesprek moeten, omdat we met deze middelen niet de doelen kunnen realiseren die we ons hebben gesteld.

Onder de streep. Met wat voor toekomstperspectief, waaraan u zo'n behoefte had en waar Groningen zo'n behoefte aan heeft, gaat u dan terug naar Groningen?

Kijk, Groningen is een prachtige provincie waar ontzettend veel mensen met geweldig veel plezier wonen. De parlementaire enquêtecommissie heeft een groot probleem blootgelegd, maar dat is allemaal natuurlijk geen reclame voor Groningen. De gietijzeren associatie tussen Groningen en grote problemen, is gebleven. In de komende jaren zullen we ervoor moeten zorgen dat iedereen in Nederland ziet, Groningers voorop, dat de grote problemen met de huizen worden opgelost. Ik hoop dat wat nu op papier staat ook praktijk gaat worden. Dat zullen we heel nauwlettend volgen. En dat Groningen ook de kansen krijgt om zich verder te ontwikkelen. En aan ons, nogmaals, zal dat niet liggen.