De slotregels van Leo Vromans gedicht ‘Vrede’ zijn waarschijnlijk de beroemdste regels die hij schreef. Begrijpelijk. Want de verhalen over onze bevrijding zijn aangrijpend, ook nu de bevrijding bijna tachtig jaar geleden is.

Generaties geleden. Maar de keus van jonge mensen om hun leven in de waagschaal te stellen voor vrijheid, blijft indrukwekkend. Veel jonge mensen betaalden de vrijheid met hun leven. Vaak op plekken, in dorpen en steden, die hun nabestaanden op de wereldkaart moesten opzoeken. Zoekend naar een vreemd woord, in een land dat ze alleen van naam kenden.

ze richtten ze een hel aan in Appingedam

Zo ging het ook bij de bevrijding van Appingedam. In april 1945. Er werd bikkelhard gevochten om onze vrijheid. De Canadezen waren op weg naar Delfzijl, de laatste plek op het Nederlandse vasteland waar de Duitsers zich verschansten. Ze schoten onophoudelijk op de stad en de Canadezen vuurden terug. Ze schoten vanaf boten op de Eems, vanuit Emden, vanaf de batterijen bij Fiemel en Nansum. En ze richtten ze een hel aan in Appingedam. 

Van ná de oorlog

Nog altijd kunnen we zeggen dat wij nadien geen oorlog meer hebben gehad. Wij niet. Al komt het tegenwoordig wel dicht bij. Oorlog heeft wel effect op ons leven. De prijzen stijgen. Het nieuws is somber. We vangen vluchtelingen op. Uit Oekraïne. Uit Syrië, uit Eritrea. Uit onderdrukte landen.

En ook de gebeurtenissen in Israël laten bij ons sporen na. Leiden tot verhitte discussies, als ze nog discussies mogen heten. Maar hoe hoog dit conflict bij ons ook oplaait, we kunnen nog altijd zeggen, in West-Europa, in Nederland: wij zijn van ná de oorlog. Er is alles voor te zeggen om dat zo te houden. Want de verhalen over de oorlog zijn nog altijd om om te wenen.

Libeskind

Dat we vandaag een beeld onthullen van Daniël Libeskind, is voor mij een groot moment. Als kind van ouders die de Holocaust hebben overleefd, heeft hij veel werk gemaakt dat rechtstreeks verband houdt met de Tweede Wereldoorlog. Met herdenken. 

Ik herinner me hoe ik jaren geleden zwijgend rondliep tussen de sombere betonblokken hij zijn Jüdisches Museum in Berlijn. En ook het Holocaust Namenmonument in Amsterdam is een 'Libeskind', dat je niet onberoerd laat.

De liberation Route Europe had met Libeskind geen betere architect kunnen vinden om in steden als Appingedam met een 'Vector of Freedom' aandacht te vragen voor het verleden. En daarmee voor de toekomst. 

waar ook duizenden jonge mensen naamloos en zinloos werden afgeslacht

Want vanaf hier kunnen jonge generaties verhalen leren over de gruwelen van oorlog. Maar ook over de kracht die er uitgaat van mensen wanneer zij gezamenlijk opstaan tegen geweld, discriminatie en onderdrukking. Het laat ons allemaal zien, welke voetstappen we kunnen volgen in ons eigen leven.

Nooit vergeten

En niet alleen hier. Maar ook op belangrijke plaatsen in Frankrijk, België en Duitsland waar zwaar is gevochten. Waar soms één mens het verschil maakte. De doorslag gaf in gevechten. Maar waar ook duizenden jonge mensen naamloos en zinloos werden afgeslacht. Gruwelen die in de brandhaarden van deze tijd weer dagelijks plaatsvinden. En waarvan wij - bevoorrecht als we zijn - alleen via de media kennisnemen. 

De liberation route vertelt ons de verhalen hoe de oorlog is verdwenen. Ze laat zien dat er meer mensen waren zoals Dextraze. En dat maakt de wandelingen een lichtend voorbeeld. Het zijn wandelingen van hoop.  Wandelingen van in totaal maar liefst 135 kilometer in onze provincie. Die ons leren dat straten zoals deze, de Wijkstraat, een verhaal hebben dat de moeite waard is om te onthouden. Om nooit te vergeten.