Maakt u zich geen zorgen. De meeste dagen heb ik zoveel te doen dat de muziek en deze kerk, die al zo veel eeuwen de plek is waar Groningers elkaar treffen, niet meer zijn dan de vanzelfsprekende achtergrond van mijn werk. Hoogstens heb ik vlak na elk heel uur een psalm in mijn hoofd. Maar toch: 't kon minder! Sterker nog: het is natuurlijk van een ongelooflijke rijkdom om in zo'n omgeving te mogen werken. In zekere zin is het de hemel.

De hemel (1)

En hier achter mij, aan de binnenkant van de gewelven hier in de kerk, waar de blauwe luchten en de sterretjes van goud zijn aangebracht, kan iedere bezoeker op de secco's zien hoe Middeleeuwse schilders dachten dat de Bijbelse verhalen en de hemel er uitzagen. Wie goed kijkt, ziet bekende dingen. Want in die hemel treft u Groningse boerderijen aan. En bruggen. Groningen als het decor voor Bijbelverhalen. Groningen als de hemel. Ook dat kon minder. En ook al weten we dat maar een enkele schilder in de Middeleeuwen in staat was om verre reizen te maken, het is toch een mooie gedachte dat de hemel kon worden geschilderd als een arcadisch Gronings landschap.

De hemel (2)

Voor Egbert Modderman is de Martinikerk zelf waarschijnlijk de hemel. Want ga maar na. Je bent een schilder in opleiding bij de Academie Minerva. Je zit in je tweede jaar. En je krijgt onverwachts de vraag of je een werk wil maken dat hier, in de kerk, kan komen te hangen. Dan, stel ik me zo voor, knijp je je wel even in je arm. Gebeurt dit echt?

En inderdaad, het was echt. En zo kwam het dat Modderman in feite zijn eerste grote werk schilderde. Een werk, dat later het begin bleek van een reeks. Een reeks, waarvan vanmiddag de laatste wordt onthuld. Jaren na het eerste werk dat Modderman maakte, en dat naast het orgel hangt. Een afbeelding van Sint Martinus, die zijn mantel deelt met een bedelaar.

Dat schilderij was de vliegende start van de carrière die Modderman daarna maakte. Hij verlegde op verzoek van de stichting zijn aandacht naar de andere kant van de kerk. Naar de kant van het provinciehuis. De kant die zevenhoekig is. En zich dus prima leende voor een reeks van zeven grote schilderijen. Zeven werken van barmhartigheid.

Zeven of acht?

Modderman ging aan het werk. Successievelijk leverde hij vanaf 2017 elk jaar een schilderij af. De snelle rekenaars zullen zien dat er iets wél en iets niet klopt. Een zevenhoekige muur, geschikt voor 7 schilderijen. En een schilder die daar in de periode 2017-2024 mee bezig is. In zeven jaar dus. Het lijkt wel alsof er over is nagedacht.

Maar ik heb begrepen, dat het toeval is. En ik wil elke suggestie verwerpen dat ik vind dat de schilder geen harde werker is. Ik bedoel: zeven jaar voor zeven schilderijen klinkt als te doen. Maar hij werkt er natuurlijk niet elke dag aan. En we weten allemaal: zeven jaar is eigenlijk voorbij voor je het weet.

Maar zeven? We hadden toch al Sint Maarten die een naakte bedelaar kleedt? Eén van de zeven werken van barmhartigheid is het kleden van naakten. Zeven plus één is acht. Is er dan niet één schilderij te veel? Modderman heeft dat opgelost door gebruik te maken van het achtste werk van barmhartigheid, dat Paus Franciscus in 2016 heeft toegevoegd aan de zeven bestaande: het behoeden van het gemeenschappelijk huis. Zorg voor de schepping. Ik zie de bisschop waarderend knikken: niet slecht voor een protestant. Terecht, want daarover gaat het laatste schilderij dat we vandaag onthullen.

• Een 8e werk van barmhartigheid, revolutionair en visionair, op rkdocumenten.nl

Voorbij het wonder

Het verhaal op de schilderijen van Modderman heeft in deze reeks altijd een religieuze oorsprong. Maar, anders dan de schilders die hun basis hadden in het katholieke geloof, zien we op de schilderijen van Modderman geen wonder dat wordt verricht. Geen heiligen of apostelen met een aureool, geen ridders die met een groot zwaard het onrecht te lijf gaan.

Modderman is vooral geïnteresseerd wat er gebeurt als het wonder nog moet gebeuren. Of is gebeurd. We zien niet de held, om het zwartwit te zeggen. Modderman schildert voorbij het wonder. En kiest altijd voor min of meer 'gewone' mensen. Vlak vóór het wonder gebeurt.

We zien bijvoorbeeld een vrouw die verdriet heeft omdat haar zoon heeft verloren. En daarmee haar toekomst. We zien ook het chagrijn en onbegrip van de broer, die ziet hoe zijn vader zich ontfermt over zijn losbandige jongere broer. En vragen ons af wie de echte verloren zoon is.

Empathie

Het mooie is ook, dat je dat 'gewone' van de mensen op de schilderijen van Modderman ook vrij letterlijk kunt nemen. De mensen die model hebben gestaan voor deze schilderijen zijn vandaag hier aanwezig in de zaal. De vrouw die model stond voor de zwangere Maria is intussen bevallen. En ik kan u zeggen, zoals de tekst gelukkig vaak gaat: moeder en kind maken het goed. Als u op zaterdag koffie haalt in een van de winkels van Simon Levelt, hier in de stad, dan is er een kans dat u haar ziet. De treurende moeder, die haar zoon ten grave moet brengen.

De werken van barmhartigheid, laat Modderman ons zien, draaien vooral om empathie. Om inlevingsvermogen. De ander zien. De ander vragen: wat heb je nodig. Zijn schilderijen roepen niet alleen bij de kijker die empathie op. Ze stellen diezelfde kijker ook de vraag: wat vind je er zelf van? Wat zou jij doen? En dat komt, denk ik, omdat op elk schilderij wel één persoon staat die de kijker indringend in de ogen kijkt. De bezoeker als het ware opzoekt. We worden van toeschouwers een beetje deelnemers.

Het is zonneklaar dat Modderman de verhalen uit de Bijbel kent. En ze virtuoos koppelt aan werken van barmhartigheid. Toch doen zijn schilderijen niet gedateerd aan, zoals in oude religieuze kunst. Juist omdat hij zo nadenkt over het tafereel dat hij wil schilderen. En daarbij het wonder laat voor wat het is. Modderman verdiept zich in de mensen op zijn doek.

Het past hier

Op vrijwel alle werken treft u de kleur blauw aan. De kleur die u ook ziet op het gewelf van de kerk waar de schilderijen hangen, maar dan heel hoog in de lucht. Ook dat zorgt ervoor, dat het werk hier zo goed past.

Ik mocht voor deze onthulling – vorige week - even komen kijken naar wat ik eigenlijk ga onthullen. Ik werd toen getroffen door het doek waarmee het laatste schilderij nog werd verborgen gehouden voor het publiek. Het was hetzelfde doek dat we op sommige andere schilderijen zien.

Die zuinigheid – die calvinistische soberheid - eigenlijk past het heel goed bij deze reeks. Een reeks die, zoals ik zei, de carrière van Egbert Modderman in een stroomversnelling bracht. Nog voordat die carrière eigenlijk al was begonnen.

Kaler en kaler

Met het schilderij dat we zo gaan zien, De Zorg om de Schepping, is Modderman hier in de Martinikerk klaar.  We zien Jona, die de inwoners van de stad Nineve waarschuwde voor hun hedonistische gedrag. En dreigde met de aangekondigde vernietiging. De Jona, die zich beklaagt tegen God dat de boom waaronder hij schuilt tegen de brandende zon is verdord.

In het Bijbelse verhaal vertelt God Jona dat hij zich niet zo druk moet maken om die ene boom. Hij kan zich beter druk maken om het grotere verhaal. En zich zorgen maken om de inwoners van Nineve, de stad, het vee, de gewassen.

Modderman heeft dit verhaal kaler en kaler gemaakt en alleen de essentie geschilderd. En daarmee treffend verbeeld hoe wij mensen vandaag de dag met ons gezamenlijk huis omgaan. Zijn schilderij is, met andere woorden, buitengewoon actueel.

Ik feliciteer iedereen die de Martinikerk een warm hart toedraagt met dit laatste schilderij. Steeds meer scholen komen hier, om hun lessen filosofie wat aanschouwender te maken. Zeker als die lessen gaan over zingeving. Deze Werken van Barmhartigheid zijn het meer dan waard. Ze zetten je echt aan tot nadenken. Ook trouwens, als je geen scholier bent.

Ik feliciteer ook Egbert Modderman met dit laatste schilderij in deze reeks. Er komt zo een einde aan een ongelooflijk avontuur. Het waren zeven ongelooflijke jaren. De schilder noemt het zijn levenswerk. Maar daarvoor is hij nog te jong, vind ik. The best is yet to come!