Ferreira met minister Van Gennip en regionale bestuurders

De start van een nieuw Europees subsidieprogramma voor een 'rechtvaardige transitie' naar een klimaatneutraal Europa. Uit dit 'Just Transition Fund' komt ruim 600 miljoen beschikbaar voor Nederland. Meer dan de helft daarvan wordt besteed in Groningen en Emmen. Na een ingewikkelde aanloop van ruim twee jaar kunnen we van start.

De bijeenkomst begint met een lied in het donker. Ede Staals bekendste lied: "‘t Het nog nooit, nog nooit zo donker west, of t wer altied wel weer licht." Ik denk niet dat mevrouw Ferreira het kan verstaan, maar begrijpen kan ze het wel. Zij is een van de grote pleitbezorgers van het JTF-programma. Ze begrijpt als geen ander de ambitie om licht te laten schijnen aan het eind van de tunnel.

Einde gaswinning

Het is precies het soort licht dat we in Groningen goed kunnen gebruiken. Toen we drie jaar geleden de doelstellingen van het JTF-programma tot ons lieten doordringen, leek het net alsof het speciaal voor ons was geschreven. Het ging over de nadelige gevolgen van het einde van de fossiele gaswinning en over werkloosheid. En over plannen om dat te veranderen. En in de week waarin het rapport van de Parlementaire Enquêtecommissie wordt gepresenteerd, behoeft het eigenlijk geen uitleg: als je ergens in Nederland de gevolgen kunt zien van de nadagen van de fossiele gaswinning, dan is het hier.

bij de koplopers in de werkloosheidsstatistieken

Die gevolgen zijn tweeledig. Enerzijds zitten we helaas nog altijd midden in het verhaal van de schadeafhandeling en de versterking van huizen. Want de gaswinning gaat dan wel naar nul, de aarde zal nog lange tijd beven en trillen. Er komen dus kapotte huizen bij, terwijl er nog zoveel huizen hersteld moeten worden.

Anderzijds betekent het einde van de gaswinning voor deze regio een verlies van 12.000 tot 20.000 banen. Dat is veel, in een regio die traditioneel bij de koplopers in de werkloosheidsstatistieken hoort. Als je naar Nederland kijkt, dan zie je dat er in Groningen echt nog veel mensen aan het werk kunnen.

Hydrogen Valley

De moed kan je makkelijk in de schoenen zakken bij het zien van deze deprimerende cijfers. Maar zal niet gebeuren. Wij kijken zelfbewust de toekomst in. Geen tranentrekkende verhalen. Want Groningen is niet alleen de dupe van de laatste fase van de gaswinning. We zijn tegelijk koploper in de energietransitie. Niet voor niets gaf diezelfde Europese Unie ons in 2019 als eerste de titel Hydrogen Valley. En werden we afgelopen najaar uitgeroepen tot 'Valley of the year.' Omdat we, Europees gezien, het verste zijn in de ontwikkeling van een waterstofmarkt.

We zien om ons heen al volop voorbeelden van de nieuwe economie die ons voor ogen staat. En met ons doel ik op een brede coalitie van overheden, bedrijven en kennisinstellingen. Variërend van startups, midden en kleinbedrijf en grote namen. En van het mbo tot en met de universiteit. Van opleidingen voor vakmensen die hard nodig zijn om de energietransitie uit te voeren. En van onderzoek en innovatie.

dat scheelt ook enorm veel CO2-uitstoot.

Ik wil het bedrijf Foamplant noemen als voorbeeld. Deze startup produceert 's werelds eerste volledig circulaire schuimplastic. Enorm relevant als je bedenkt dat de helft van het plastic-afval op deze wereld bestaat uit schuim, bijvoorbeeld in matrassen. Circulair schuim scheelt dus ook enorm veel CO2-uitstoot.

Dan is er de GreenWise Campus in Emmen. Een onderwijsprogramma om mensen op te leiden voor werken in de circulaire economie. Groene chemie, circulaire plastics en waterstof - het komt er allemaal samen, met een belangrijke rol ook voor bedrijven. Uitbreiding naar de Duitse Hochschule ligt voor de hand. Het grootste succes bereik je samen met de buren.

Groene landbouw en industrie

Ik wil ook onze landbouw noemen. Groningen heeft een rijke geschiedenis in landbouw en voedselverwerkende industrie. Honderdjarige boerencoöperaties, zoals Avebe, Cosun en Friesland Campina. In lijn met hun traditie ontstond Fascinating: een samenwerking tussen de grote coöperaties, ondernemers en kennisinstellingen. Centraal staat plantaardig eiwit. En circulaire landbouw. En het komt er in het kort op neer dat de toekomst van de landbouw hier eigenlijk al is begonnen.

Het gaat de laatste tijd hard.

Ik zei al dat we hard werken aan de vergroening van de chemie. Het bedrijf Avantium ontwikkelt chemische technologie om biogrondstoffen om te zetten in innovatieve circulaire kunststoffen. Het gaat de laatste tijd hard. Avantium heeft intussen twee pilotfabrieken in Delfzijl en bouwt nu de eerste commerciële flagshipfabriek. Dat is mede het resultaat van een combinatie van Europese en regionale subsidies en financieringsinstrumenten.

Een nieuwe kans, gerelateerd aan groene chemie, ligt op het gebied van de productie van batterijen. Zeker vijf bedrijven hebben Groningen hoog op het lijstje staan als vestigingsplek voor een batterijfabriek. Ik verwacht dat een paar daarvan binnenkort naar Groningen komen.

Zaaien ... en oogsten
En dat is niet voor niets. De Rijksuniversiteit en de Hanzehogeschool beschikken over unieke kennis, die er voor zorgt dat Groningen een belangrijke bijdrage kan leveren aan een nationaal ecosysteem op het gebied van batterijtechnologie.

Niet voor niets... dat is ook in een ander opzicht waar. Deze ontwikkelingen kunnen niet zonder een stevige investering in menselijk kapitaal. Want we moeten toekomstige operators en onderzoekers voor deze sector opleiden.

Deze groei moeten we goed in de gaten houden.

Er moet dus nog heel veel gebeuren. De 330 miljoen euro uit het Just Transition Fund kunnen we daar goed voor gebruiken. Soms om zaadjes te ontwikkelen. Soms om die zaadjes te planten. En soms ook om het jonge plantje goed te laten groeien.

Deze groei moeten we goed in de gaten houden. Altijd blijven opletten of het oplevert wat we hopen. We zijn vandaag bij elkaar met veel mensen die zich verantwoordelijk voelen om die groei te laten plaatsvinden. Ik vraag daarom de ministers, de bestuurders van de andere regio's die met JTF aan de slag gaan, en zeker mevrouw Ferreira om in 2024 weer naar deze Energy Barn te komen. Dan gaan we vanaf deze locatie de provincie in om naar de voortgang te kijken. Wat groeit er precies? En valt er al iets te oogsten? Het lijkt me mooi om dat samen te doen. De Eurocommissaris zegt dat ze deze afspraak meteen in haar agenda heeft gezet.