‘#fraude’ was een dag lang trending topic op Twitter

Daar leek het wel even op. In de aanloop naar de verkiezingen waren er geluiden te horen dat de Nederlandse verkiezingen het toneel zouden zijn van grootschalige fraude. De claim werd niet echt onderbouwd, maar ‘#fraude’ was een dag lang trending topic op Twitter. En in een wereld waarin complottheorieën er bij een behoorlijke groep mensen ingaan als koek, hield ik er rekening mee dat het ongefundeerde fraudeclaims als nooit tevoren een hypotheek zouden leggen op de geloofwaardigheid van de verkiezingen. ‘Stop the steal’, rechtstreeks gejat uit de Verenigde Staten.

De verkiezingen waren deze keer kwetsbaarder dan in andere jaren. Want ze duurden langer vanwege corona: drie dagen in de stembureaus. En briefstemmen voor 70-plussers. Het stemmen per post gaf in de VS aanleiding tot veel speculatie over fraude. In de aanloop naar de verkiezingen grepen sommigen dat gegeven aan om onrust te zaaien. En toen tot overmaat van ramp een grote groep ouderen de instructies verkeerd had begrepen en de regels voor het tellen van briefstemmen moesten worden verruimd, leek het doel wijd open te staan voor allerlei fraudeclaims. Ook bij ons.

Voer voor geruchten

En er was nog iets. Corona zorgde er ook voor dat de stemmen vaak op een andere plek geteld moesten worden. Op het stembureau was – mede vanwege de grote hoeveelheid lijsten – vaak geen ruimte om de stemmen te tellen en ondertussen anderhalve meter afstand te houden. Er zouden dus auto’s met stembussen gaan rijden naar plaatsen waar stemmen konden worden geteld. En ja, dat is verdacht, als je verwacht dat er wordt gefraudeerd. Op social media en in appgroepen stonden wantrouwende oproepen. “Volg deze auto’s, controleer of en hoe biljettencontainers ‘verzegeld’ zijn, wie er bij helpt, fotografeer en film de mensen, kentekens, auto’s…” “Film het ook als je wordt tegengehouden door de politie wanneer je deze auto’s wilt volgen naar deze zgn. geheime na-tel-lokaties, en geef niet op.”

Eindeloos hertellen om een verschil van één of twee biljetten uit te zoeken.

Wat mij opvalt is dat– op een enkele kansloze aangifte na – de geluiden over grote fraude inmiddels zijn verstomd. En daar is reden voor. Nederlanders konden op bijna tienduizend plaatsen stemmen. Tienduizenden vrijwilligers runnen de stembureaus en doen dat heel zorgvuldig. En bij het tellen van stemmen is iedereen welkom. Meehelpen. Op je knieën op de vloer. Op tafels. Eindeloos hertellen om een verschil van één of twee biljetten uit te zoeken.

Voor één Kamerzetel zijn ongeveer 75.000 stemmen nodig. Stembureaus met rare uitkomsten, vallen meteen op. Het valt waarachtig niet mee om in ons land zoveel te frauderen dat je één Kamerzetel verschil kunt maken. Laat staan de hele uitslag kunt manipuleren. Succesvolle fraude? Knap onwaarschijnlijk.

Grote zorgvuldigheid

Verkiezingen zijn menens. Ze vormen de basis voor de democratie. En we nemen ze heel serieus. Ik zag dat woensdag toen ik een rondje stembureaus maakte. Het begon bij Novatec in Tolbert. Daar zag ik het eerste coronaproof stembureau die dag. Ik sprak er met de leden van het stembureau en met de mensen van de gemeente die de verkiezingen organiseren. En het deed me goed om te zien dat zoveel mensen al hun krachten inzetten om de verkiezingen precies, professioneel en ook nog eens enorm hygiënisch te organiseren. Aan alles was gedacht. De gemeente had extra ontsmettingsmiddel en extra stembiljetten en zelfs extra stembureauleden, mocht daar behoefte aan zijn. Ze waren op alles voorbereid: de verkiezingen moesten ongehinderd kunnen plaatsvinden. “We kunnen wel twee verkiezingen organiseren”, vertelde een medewerker van de gemeente trots.

“Waarschijnlijk Chinees. Want hier zit een goeie Chinees.”

In Wagenborgen ontmoette ik Guda, die daar al jarenlang het stembureau bemenst. Zelf woont ze in Appingedam, maar ze vindt Wagenborgen leuk. Ooit begon ze er toen er een tekort aan stembureauleden was. En ze is het blijven doen. Inmiddels is ze voorzitter. Guda voelt die verantwoordelijkheid. Maar ze vindt het ook leuk en gezellig. Hier wordt tussen de middag zelfs warm eten bezorgd. “Waarschijnlijk Chinees. Want hier Wagenborgen heeft een goeie Chinees.” Maar gezellig of niet: alles ging volgens de regels. Guda en haar collega’s zagen daar persoonlijk op toe. Stemmen is serieus werk.

Virussen en fraude

En het moest hygiënisch. Overal waar ik kwam, stonden strepen op de grond. Er was een route uitgezet. Langs plexiglas spatschermen. Verplicht desinfecteren bij de ingang. De stemhokjes werden steeds opnieuw schoongemaakt. “Het potlood mag je houden, het stembiljet graag inleveren.” Supermarkten weten inmiddels hoe je hygiënisch kunt winkelen. Maar de stembureaus doen het grondiger: het virus krijgt hier geen schijn van kans.

Niks geheims trouwens. Iedereen weet waar het is.

Fraude evenmin. Elk stembureau is uitgerust met een ‘register ongeldige stempassen’. Daarop staan de nummers van stempassen van wie een kiezerspas heeft gehaald, wie een vervangende stempas kreeg en zelfs van wie ondertussen is overleden. Stempassen worden daarmee vergeleken. En er zijn voortdurend vreemde ogen die meekijken of het er netjes aan toe gaat. Bij het stemmen, bij het sluiten van de stembus, bij het tellen..

In Veendam hadden ze iets speciaals. Een heuse stem-bus, die onlangs nog ingezet was als race-headquarters bij de roemruchte Dakar Rally. Maar woensdag stond hij voor het roemruchte Wooncentrum A.G. Wildervanck, waar een verrassend jonge bezetting van het stembureau de vaak hoogbejaarde stemmers gastvrij ontving. De bus zou nog een aantal verzorgingshuizen langs rijden. Ook hier: vriendelijkheid en hulpvaardigheid, gecombineerd met uiterste precisie. Nee, tellen zal niet lukken in de bus. Dat moet op een centrale locatie. Niks geheims trouwens. Iedereen weet waar het is.

Handen uit de mouwen

Ik bekeek de centrale telplek in Veendam. Stadion De Langeleegte. Iedereen die wilde kijken, kon de telling volgen op de livestream. Of langskomen. En als je de moeite nam om te kijken, zag je tientallen vrijwilligers die precies en geconcentreerd de stemmen telden. Wandelen met de grote vellen papier. Overdag, op de verkiezingsdag telden ze de stemmen die in de dagen daarvoor waren uitgebracht. In een andere zaal telden andere mensen de schriftelijk uitgebrachte stemmen van Veendam. Ook hier: serieus werk.

De tienduizenden mensen die meehelpen, maken samen frauderen tot een bespottelijke gedachte.

Veel vrijwilligers die de democratie een handje helpen. Mensen met totaal verschillende achtergronden. De medewerkers van het zwembad. Toevallige geïnteresseerden. Ambtenaren en studenten van Noorderpoort. Mensen die elkaar van tevoren nog niet kenden. Ze staken samen de handen uit de mouwen. Eén voor één legden ze de stembiljetten op stapels. De afzonderlijke lijsten. De lijsttrekkers en de voorkeurstemmen. De stembiljetten, zo groot als tafellakens, lagen ver uit elkaar. Ze telden de stapels. En alles moest kloppen met de totale hoeveelheid uitgebrachte stemmen.

Verkiezingen in Nederland. Zo fijnmazig. En met zoveel mensen. De tienduizenden mensen die meehelpen, maken met z'n allen frauderen tot een bespottelijke gedachte. Zij zorgen ervoor dat elke stem telt. Zij zijn de helden van de democratie.