Herdenken in Havelte

Vandaag herdenken we in Havelte de Noord-Nederlandse militairen die gesneuveld zijn in het voormalige Nederlands-Indië. Herinneringen, zo zwaar als gedenkstenen. Maar ook herinneringen aan lang geleden. Want of het nu gaat om de Dodenherdenking op 4 mei of de Indië-herdenking: tot nu toe kunnen we zeggen dat Nederland al twee generaties lang in vrijheid leeft. Dat wij bijna allemaal ‘van na de oorlog zijn’ en dat we hopen dat te blijven. Waardoor de oorlog iets van lang geleden lijkt. Of uit het nieuws.

Oorlog. We waren het in Nederland bijna vergeten. Met onze deelname aan VN-vredestroepen, waar ook ter wereld, kwamen we er de laatste decennia het dichtste bij. En omdat het dan meestal ging om een beperkte inzet, kreeg het in onze samenleving weinig aandacht. 

Vredesdividend

Na de ineenstorting van het communisme werd optimistisch het einde van de geschiedenis aangekondigd. Even dachten we dat de tijden van bewapening, van de noodzaak en plicht om onze vrijheid te verdedigen, misschien zelfs voorgoed voorbij waren. We verdeelden enthousiast het 'vredesdividend'. 

Maar het kan verkeren. We zijn van die gedachte genezen. De wereld ziet er totaal anders uit. Ook voor ons land. We buigen ons over de vraag waar en hoe onze strijdkrachten kunnen uitbreiden en oefenen. En hoe we onze overheden, bedrijven, scholen, organisaties - en niet te vergeten: onze inwoners - voorbereiden op een crisis. De budgetten gaan omhoog. Er worden meer mensen geworven. 

En je voelde hun emotie. 'Nee, het gaat niet over.'

Dat maakt deze herdenking anders dan anders. De dreiging van oorlog voelt reëler dan in de jaren hiervoor. We herdenken in die context soldaten, vrienden, zonen en dochters, neven en nichten. Zij sneuvelden voor hun land. Voor óns land. Zij brachten het hoogste offer. En verdienen het om te worden herdacht. 

In het bijzonder, vandaag, de militairen die omkwamen bij wat we eufemistisch ‘politionele acties’ noemden. Zij hadden een bijna onmogelijke opdracht. Ze gingen naar een land waar ze niet eerder waren geweest. Voor Koningin en vaderland. Om de orde te herstellen. Gedreven door plichtsgevoel. Door het geloof van betekenis te zijn. De scepsis over deze oorlog. De kille ontvangst na hun terugkeer. De scherpe meningen van de mensen die er niet bij waren. Ze maakten het persoonlijke offer van deze jonge mensen niet kleiner.

Leegte

Gistermiddag herdachten we in Groningen, op de begraafplaats Selwerderhof alle Groningse militairen die tijdens oorlogen en vredesmissies omkwamen in Nederlands-Indië, Nieuw-Guinea, Korea, Libanon, Angola en Mali. Hun namen in stenen gehouwen. Ik trof er de familie van de korporaal Kevin Roggeveld, die in juli 2016 omkwam in Mali. Ze legden bloemen bij de steen. En je voelde hun emotie. 'Nee, het gaat niet over.' Er zijn steeds weer nieuwe redenen waarom je een geliefde mist.

Herinneringen, zwaar als gedenkstenen. Het verlies van een je man, je vader, moeder, broer of zus, laat een leegte achter die niet meer gevuld wordt. Het blijft een diepe wond, waarvan het korstje soms zomaar weer open gaat. We denken vandaag aan mensen van wie werd gehouden. Aan hun moed, hun doorzettingsvermogen, hun laatste uren. En aan degenen die hen zo vreselijk missen.

Het waren kostbare, kwetsbare mensen. Met dromen en angsten, net als wij. Hun offer maakt pijnlijk zichtbaar dat vrijheid en vrede nooit vanzelf spreken. Het zijn waarden die we elke dag moeten koesteren en beschermen. En ernaar handelen.