Een brief aan de koning

Hoe word je eigenlijk burgemeester? Burgemeesters worden bij koninklijk besluit benoemd. Dus het begint met een brief aan de koning. Een sollicitatiebrief, waarin de kandidaten laten merken dat ze de profielschets goed hebben gelezen en waarom ze geschikt en gemotiveerd zijn. “Majesteit, ik wil graag burgemeester van Midden-Groningen worden.” Maar hoewel iedereen haar best doet op zo’n brief, is het een brief die de koning niet zal lezen…

Hoe gaat het dan? Volgende week woensdag, 29 november, staat in de Staatscourant dat Midden-Groningen een nieuwe burgemeester zoekt. Wie burgemeester wil worden, heeft tot en met 13 december de tijd om een brief te schrijven. Daarna begint voor mij het zware werk, want de commissaris van de Koning leest de brieven en de cv’s. (Zijn kabinetschef trouwens ook). Hij wint inlichtingen in over kandidaten. Hij spreekt met een aantal van hen. En daarna vertelt hij de vertrouwenscommissie welke kandidaten hij geschikt vindt.

De vertrouwenscommissie

De vertrouwenscommissie? Dat is de sollicitatiecommissie die de gemeenteraad heeft ingesteld. Ze bestaat uit fractievoorzitters. Vertrouwelijkheid is bij alle sollicitaties belangrijk, maar bij de benoeming van een nieuwe burgemeester is geheimhouding zelfs wettelijk geregeld. Wie lid is van een vertrouwenscommissie moet over wat hij daarin meemaakt voor altijd zwijgen.

het moment waarop de champagnekurken knallen

Maar ik kan wel iets verklappen. Meestal spreekt de vertrouwenscommissie met een aantal van de sollicitanten. Het is gebruikelijk dat dat gebeurt in een paar ronden: de eerste met wat meer kandidaten dan de tweede. Als de vertrouwenscommissie eruit is, doet ze aan de gemeenteraad een voorstel voor een ‘aanbeveling’. Daarop staan de twee beste kandidaten. De gemeenteraad vergadert in het geheim, en bepaalt in die vergadering de definitieve volgorde van de twee laatste kandidaten. Alleen de eerste naam op de aanbeveling van de gemeenteraad wordt openbaar gemaakt. De andere blijft geheim.

Meestal is dat het moment waarop de champagnekurken knallen en de felicitaties binnenstromen. Maar het is natuurlijk te vroeg. Want de benoeming bij koninklijk besluit vergt nog een paar stappen. De gemeenteraad doet een aanbeveling. En ik geef de Minister van BZK daarover een advies. En dat moet leiden tot een besluit. We zijn dan ergens eind april aangeland. Als alles volgens plan verloopt, heeft de koning voor de zomervakantie een handtekening gezet onder het benoemingsbesluit.

De profielschets

De voorzitter van de vertrouwenscommissie legt uit hoe de gemeente tot de profielschets is gekomen. En dan is het aan mij om daarover nog een paar vragen te stellen. Dat is belangrijk voor mij, omdat ik daardoor beter weet waarop ik moet letten bij de selectie van de brieven. Maar het is ook belangrijk voor kandidaten. Die kijken vaak met belangstelling naar de beelden van deze raadsvergadering. En ze vragen zich af: ben ik geschikt voor deze rol? Pas ik in het profiel? En zou ik graag burgemeester van Midden-Groningen willen worden?

De vertrouwenscommissie heeft echt werk gemaakt van de profielschets en ik heb die met veel interesse gelezen. De inwoners van de gemeente hebben mogen meedenken wat voor burgemeester ze willen. De ontvangen reacties zijn goed herkenbaar in de profielschets. Daarnaast bevat de profielschets ‘competenties’ die de nieuwe burgemeester volgens de gemeenteraad moet hebben.

Wat wil Midden-Groningen?

De inwoners mikken op iemand die benaderbaar is. Een verbinder. Iemand met ervaring ook, die goed geïnformeerd is. En bovendien fris en modern. Dat zijn de vijf grootste gemene delers van de wensen van de inwoners.

De gemeenteraad gaat verder. Ik las geen vijf trefwoorden. Ook geen tien. En ook geen vijftien. De gemeenteraad schrijft dat beoogde burgemeester: een aanpakker moet zijn. Een boegbeeld. Gedreven, authentiek, mensgericht, natuurlijk gezag uitstralend, daadkrachtig, energiek, optimistisch, menselijk en echt, gefocust op de inhoud (citaat: "dé manier om vertrouwen te winnen").

De burgemeester moet vooral kunnen luisteren, tegen een stootje kunnen, gedrag normeren, bekwaam zijn. En oprecht en betrokken, met een focus op de samenwerking.

De nieuwe burgemeester moet een rots in de branding zijn. Een zorgvuldige procesbegeleider voor de raad zijn. Iemand die in en aan de raad sturing geeft. En de raad motiveert om inwoners via participatie deel te laten zijn van ontwikkelingen in hun leefomgeving.

Dit is nogal wat

De burgemeester is een bestuurder uit één stuk. Iemand ook die weet dat de fracties in de raad zo'n grote mate van betrokkenheid hebben, dat tegenstellingen of verschil van inzicht tijdens de vergaderingen meer nadruk krijgen dan wenselijk is.

Tot slot: de nieuwe burgemeester is iemand die achter de schermen de goede dingen doet en niet verwacht dat hij of zij daar applaus voor krijgt.

Duizendpoot

Dit is nogal wat. Als je het zo opsomt, ontstaat de indruk dat de gemeente Midden-Groningen niet het spreekwoordelijke schaap met vijf poten zoekt, maar eigenlijk het liefst een duizendpoot in huis wil halen. Ik heb altijd geleerd dat een duizendpoot elke ochtend duizend schoentjes moet aantrekken. Het kost best wat tijd voordat dit dier de dag kan beginnen om de dingen gaat doen die ertoe doen.

Kandidaat-burgemeesters denken na aan de hand van de profielschets. Pas ik bij deze beschrijving? Ik ga daarover met hen in gesprek. Past u bij deze beschrijving? En als het zo breed wordt neergezet, is de vraag of er überhaupt iemand te vinden is, die past op het hele profiel. En dat is wel hoe het gaat: je begint met een profielschets, maar je eindigt met een echt mens.

Ik vraag de raad daarom om mij (en aan kandidaten) te vertellen wat voor Midden-Groningen het allerbelangrijkste is. Dat helpt bij de voorbereiding voor de kandidaten, voor mij en voor de vertrouwenscommissie. Welke eigenschappen zijn onmisbaar?

Uit het antwoord van de gemeenteraad blijkt dat het eisenpakket zich in een paar woorden laat samenvatten. Natuurlijk zoeken we een stevige voorzitter. Ze moet op een natuurlijke manier de verbinding kunnen maken in de binnen- en buitenwereld. Empathisch zijn. En de nieuwe burgemeester moet dienstbaar zijn: anderen laten shinen en niet per se zelf op het podium staan.

Leiderschap

De gemeenteraad is in deze profielschets goudeerlijk over zichzelf. Dat vind ik mooi om te lezen. In de raad worden vaak eerder de onderlinge verschillen benadrukt dan de overeenkomsten, staat er. Dat is in de politiek niet ongebruikelijk, natuurlijk. En dat vraagt volgens de profielschets om een burgemeester die de spelregels scherp in de gaten houdt, zodat de raad 'professioneel en met respect' kan samenwerken.

Dat is helder genoeg. Maar zoekt de gemeenteraad dan werkelijk een scheidsrechter? Iemand die gele en rode kaarten uitdeelt? En welke rol ziet de gemeenteraad daarin voor zichzelf? De voorzitter van de vertrouwenscommissie legt uit dat de gemeenteraad van Midden-Groningen natuurlijk politieke tegenstellingen bevat en dat de voorzitter af en toe ook echt moet handhaven, maar dat dat niet afwijkt van andere gemeenteraden.

dat diversiteit voor hen belangrijk is

Tenslotte legt de profielschets één onderwerp sterk neer bij de nieuwe burgemeester. De inwonersparticipatie. Ook dat maakt me nieuwsgierig naar de rol die de volksvertegenwoordiging daarin voor zichzelf ziet. Die ziet de gemeenteraad inderdaad, maar van de burgemeester wordt daarin een prominente rol verwacht.

Verschillende gemeenteraadsleden geven aan dat diversiteit voor hen belangrijk is. De nieuwe burgemeester hoeft ook niet perse haar ervaring te hebben opgedaan als burgemeester. Maar wel zijn gevoel voor Groningen en een bestuurlijke ervaring in het publieke domein van belang.

De lat ligt hoog

De profielschets laat een aantrekkelijke gemeente zien, die terecht veel verwacht van haar nieuwe burgemeester. Logisch dus, dat de lat hoog ligt. Ja, er is werk aan de winkel. Maar de gemeente heeft eigenlijk alles: landelijk gebied en verstedelijking, natuur en landbouw, recreatie en water, culturele voorzieningen. Het kon minder, zal ik maar zeggen.

Ik proef de bereidheid bij de gemeenteraad om er samen met een nieuwe burgemeester een succes van te maken. Een nieuwe burgemeester, in een nieuwe fase van een gemeente - dat vraagt om samen optrekken. Afspraken maken over wat eerst, en wat later.

ik hoop ook dat het inspirerend wordt

Binnenkort komt ik bij de vertrouwenscommissie met een stapel brieven. En met een advies: van welke sollicitanten denk ik dat ze het zware ambt van burgemeester kunnen vervullen. Daarna maakt uw vertrouwenscommissie een keuze en volgen er gesprekken. En tenslotte maakt de raad de laatste keuze voor de aanbeveling.

Hoe word je burgemeester? Het is eigenlijk het beste van drie werelden: eerst een zorgvuldige sollicitatieprocedure, dan een verkiezing door de gemeenteraad. En tenslotte een benoeming bij koninklijk besluit. Het wordt spannend. Het wordt hard werken voor iedereen. Maar ik hoop ook dat het inspirerend wordt. Een onvergetelijke ervaring voor iedereen. Wat dat betreft is deze avond een goede start. Ik gun de vertrouwenscommissie mooie gesprekken met gemotiveerde kandidaten. En ik gun Midden-Groningen een geweldige burgemeester.