Ik mag een prachtboek in ontvangst nemen: 'Beek in beeld' heet het. Negentien kunstenaars lieten zich een heel jaar inspireren door de Drentsche Aa, een prachtige meanderende beek. Ze begonnen in Amerdiep, waar de beek begint. En ze schilderden en schetsten door tot ze de Onlanden bereikten.
Ze zijn Drents en Gronings tegelijk. Maar eerlijk gezegd toch vooral Drents.
De Onlanden. Ze zijn Drents en Gronings tegelijk. Maar eerlijk gezegd toch vooral Drents. Ik ken de Onlanden al lang. Want na mijn studie ging ik werken voor de Gemeente Roden. En we woonden in de stad. Dus ik fietste. Tussen de koeien. En de graslanden die toen nog geen onland waren.
Woest en ledig
Onland is woeste grond. Onbruikbaar voor de landbouw. 'Woest en ledig' om het eens bijbels te zeggen. Grappig dat de Groningse Bijbelvertaling, die Biebel heet, begint als volgt: In 't begun het God hemel en eerde schoapen. Eerde was onlaand en 't duustern lag over oervloud en gaist van God zweefde over 't wotter'. (Genesis 1)
Rondom de stad gebeurde een ander soort scheppingsverhaal. Want hier maakten mensen van boerenland De Onlanden. We schiepen ons eigen onland. Grasland dat weer woest en ledig werd. Een natuurgebied, maar tegelijk ook een gebied om water te bergen als het lange tijd regent.
Ik herinner me dat ik toen zelf met zandzakken in de weer was
De aanleg van De Onlanden kwam niet uit luxe. Ze is gestart met een soort oervloed. Nadat het water van het Drents Plateau de diepenring van Groningen zo hoog had gevuld, dat het Groninger museum de onderste zalen moest ontruimen. Dat was in 2012. En eerder was er de dreigende overstroming in 1998. Ik herinner me dat ik toen zelf met zandzakken in de weer was op het geplaagde Hoornse Dijkje, waarachter een heel stadsdeel kwetsbaar lag te zijn. Beide keren kwamen relatief zo kort op elkaar, dat er wat moest gebeuren.
Schilderen
Het gaat te ver om te zeggen, dat dus de bescherming van kunst in het Groninger Museum leidde tot een prachtig natuurgebied ten zuiden van de stad. Want de klimaatveranderingen - periodes van droogte duren langer, regenbuien worden heviger - dwingen ons steeds vaker tot dit soort keuzes. Maar er is wel een verband tussen het Groninger Museum en De Onlanden.
Het water van de Drentse Aa is het water van het Paterswoldse Meer. Is het water van De Onlanden. Is dus van Drenthe en van Groningen, als je er op een afstandje naar kijkt.
Hoe vitaal de Onlanden zo kort na de aanleg al zijn
Wie de natuur tekent of schildert, kijkt waarschijnlijk ook op een afstandje naar die natuur. Maar hopelijk toch heel anders dan zoals iemand van de provincie ernaar kijkt. Want het staat niet bij voorbaat vast, dat mensen van de provincie hetzelfde zien als schilders of tekenaars.
Hoewel: een ambtenaar, of een commissaris van de Koning, ziet natuurlijk ook elke keer weer hoe vitaal De Onlanden zo kort na de aanleg al zijn. En de natuur rondom de Drentse Aa, dat is al een veel ouder verhaal. Een verhaal dat je bijvoorbeeld in het hele oeuvre van een dichter als Rutger Kopland ziet terugkomen.
Uitkijken
Wie op zondagochtend de fiets pakt en door De Onlanden rijdt, ziet eigenlijk twee fenomenen. Allereerst zijn er ongelooflijk veel mensen aan het hardlopen, wandelen of fietsen. Het lijkt wel of het er elk seizoen meer worden. Mijn vaste racefietsrondje begint ook in De Onlanden, om dan bij Leek weer de thuisprovincie in te rijden.
Het andere fenomeen waarvoor je als fietser moet uitkijken, omdat ze de blik op oneindig hebben: heel veel mensen met kijkers en camera's met enorme lenzen. En wat je hoort, als je via het bezoekerscentrum De Onlanderij het gebied ingaat: de krijsende visdiefjes, de vele ganzen die opvliegen of juist dalen. Smienten, zwanen. Een enkele visarend. En dan heb ik het alleen nog maar over wat vliegt.
En ik ben blij dat het me is gelukt om zelf de tentoonstelling voor geopend te verklaren.
Het is goed dat deze natuurgebieden zijn vastgelegd in wat je dan zegt: een kloek boek. Waarvan ik hoop dat veel mensen het zullen kopen. En nog veel meer mensen deze expositie gaan bekijken.
Ik bedank de organisatie voor het boek. Ik complimenteer de exposanten en het museum met hun prachtige expositie. En ik ben blij dat het me is gelukt om zelf de tentoonstelling voor geopend te verklaren.