Hoe de beroerde schadeafhandeling nog meer schade veroorzaakte

Aan goede bedoelingen was bij ons wel gebrek. De parlementaire-enquêtecommissie was daarover snoeihard. En het rapport sprak letterlijk boekdelen. Hoe de problemen werden weggedrukt. Hoe het geld centraal stond. Hoe Groningen een wingewest werd en de belangen van Groningers steeds opnieuw werden genegeerd. Hoe leveringszekerheid een rookgordijn was. Hoe de beroerde schadeafhandeling nog meer schade veroorzaakte. De staatskas was misschien een goed doel, maar wie had bedacht dat het doel alle middelen heiligt?

Vliegende start

In de aanloop naar de geboorte van het enquêterapport werd Hans Vijlbrief staatssecretaris van mijnbouw. Ook hij was vastbesloten het goed te doen. Anders aan te pakken. Op een staatssecretariaat dat voor Vijlbrief niet bestond. Dat werd hij na een lange loopbaan als topambtenaar. En het goede nieuws voor Dick Schoof is: het kán goed aflopen!

En het kan snel gaan. Want het zou niet lang duren. Kwade tongen beweren dat het kabinet maar nét iets langer in het zadel zat dan de kabinetsformatie duurde. Maar dat is overdreven. En het miskent ook de lange periode waarin het kabinet demissionair was. Maar het kabinet viel te vroeg, al na 544 dagen. Dat is weinig tijd om een Nij Begun te maken.

En hij stond meteen in de actiestand

Het was wel een vliegende start. Ik herinner me dat ik koortsachtig op zoek was naar Vijlbriefs mobiele nummer, omdat ik onderweg was naar Nieuwsuur om lelijke dingen te zeggen over de voornemens van zijn voorganger. Toen ik hem eindelijk te pakken had, reageerde hij vol begrip. En een paar dagen later, terwijl hij werd beëdigd door de koning, stonden hier mensen in de rij voor een subsidie. Kortom: Hans Vijlbrief moest meteen aan de bak. En hij stond meteen in de actiestand en regelde dingen.

Dat andere onrecht
Hans Vijlbrief was ook zo verstandig om hier heel vaak te zijn. Om niet Haags te blijven, maar om bij ons kantoor te houden. Om consequent te luisteren naar de wat hij de 'zachte geluiden' noemde. Hans wilde weten wat mensen meemaken. Om zo te weten wat hij moest veranderen. En al heel snel kwam het moment dat hij even veel verhalen kon vertellen over wat er mis was als doorgewinterde gemeentebestuurders en gelouterde Kamerleden.

Hans raakte diep vertrouwd met dat ándere onrecht. Dat je bovenop de schade en de onveiligheid de bureaucratie, het lange wachten en de grote onzekerheid er gratis bijkrijgt. Het gedoe en de ellende die het veel inwoners opleverde. Ik merkte aan Hans dat hij die verhalen nodig had. Dat ze hem motiveerden om zijn goede bedoelingen in daden om te zetten. Om vaart te maken. Om lange, taaie gesprekken te voeren, in Den Haag en in Groningen. En door te gaan, ook als zijn rug hem vertelde dat het beter was om even te stoppen.

En die al zijn slimheid en ervaring inzette

We hebben in weinig jaren veel uren met elkaar doorgebracht. Lang gesproken over hoe dingen beter moeten. En hoe je een ereschuld inlost. Vaak zitten onderhandelen, hoewel we ontkenden dat we dat deden. Maar het maakt een enorm verschil dat wij, ook op de momenten dat we het niet met elkaar eens waren, zeker wisten dat aan de overkant van de tafel iemand zat die werk maakte van zijn idealen. En die al zijn slimheid en ervaring inzette om die in Groningen én Den Haag te realiseren. Het definitieve einde van de gaswinning. Een betere afhandeling van schade en versterking. En een nieuw begin met Groningen.

Alles goud?

We hebben herhaaldelijk gezien met hoeveel onverzettelijkheid en emotionele betrokkenheid Hans voor Groningen in de weer was. En hoe hij - in zijn eigen woorden - vertrouwen won door vertrouwen te geven. Niet te beroerd om harde grenzen te trekken. Hans maakte indruk door - demissionair en wel - te dreigen met aftreden als de Eerste Kamer de behandeling van de wet die het sluiten van de putten moest regelen, zou uitstellen. 'Dat ga ik politiek niet meemaken. Dan ga ik wat anders doen'. In combinatie met de onrust hier in Groningen heeft dat vast geholpen om, laten we zeggen, het inzicht in de Eerste Kamer te doen veranderen.

Was het dan allemaal goud, wat Hans aanraakte? Nee, dat kan natuurlijk niet. We hebben ook vanuit Groningen te vaak lopen duwen en trekken om voor onze inwoners meer voor elkaar te krijgen. Dat zorgde er ook voor dat de vele gesprekken die we hadden lang niet allemaal gezellig waren. Maar er was altijd wederzijds respect. En de overtuiging dat we zonder Hans niet waren gekomen waar we nu staan.

Maar van ons had hij beslist nog even mogen blijven.

Is het mogelijk om na het trauma van de gaswinning een streep te trekken. De gaswinning definitief te beëindigen. En een nieuw begin te maken? We denken allebei dat dat zo is. En we denken allebei dat je daarvoor meer tijd nodig hebt, dan Hans heeft gekregen. De belangrijkste beperking is de tijd. Ook als Staatssecretaris Vijlbrief de vier jaar had volgemaakt, was het nog niet klaar geweest. Maar van ons had hij beslist nog even mogen blijven.

Winst is bovenal dat het Rijk zich de komende dertig jaar committeert aan Groningen. De wet die dat regelt, zal zijn opvolger naar de Tweede Kamer sturen.  Daar rekenen we op. Net zoals we erop rekenen, dat Hans als lid van die Tweede Kamer kritisch zal kijken - samen met ons - hoe het verder gaat.

Beste Hans,

Heel erg bedankt voor alles wat je in en voor Groningen hebt gedaan. Voor je bereikbaarheid. Voor de tomeloze energie waarmee je je met ons hebt verbonden. Je had het profiel van een financieel deskundige. En van één van de beste onderhandelaars van het rijk. Dat is niet per definitie een voordeel voor ons. Maar je ontpopte je eigenlijk vanaf de start als een zeer goed verstaander van onze misère. Als een praktische, ervaren idealist, die dingen voor elkaar kreeg. Dat schept een band.

Familie kun je worden. Meestal door geboorte. Of door bij elkaar te gaan wonen. Maar sommige mensen worden in de loop van je leven een soort familie. Zo is het ook met Groningers. Je kunt als Groninger geboren worden. Je kunt in Groningen gaan wonen. Je kunt ook Groninger worden door je lot te verbinden met dat van Groningers. En er dan, met vereende krachten, het beste van te maken. Ik denk dat dat gelukt is, Hans. Dank daarvoor.

't Kon minder!