Foto: New Scientist

Verbeeld je niks!

Ruim elfhonderd topwetenschappers en deskundigen uit de industrie uit meer dan 40 landen, treffen elkaar deze week in Martiniplaza. Geen toevallige bijeenkomst van vakgenoten, maar wetenschappers die een revolutie kunnen ontketenen. Wetenschappers die daarmee van grote betekenis kunnen zijn voor onze toekomst. Vandaag mocht ik hun European Polymer Congress 2025 openen. De editie van dit jaar trekt veel meer bezoekers dan normaal.

Ik denk natuurlijk dat het komt door Groningen. Ik vertelde onze gasten wat over de plaats van hun congres. Over de vrolijke kant. De jongste stad van Nederland, meer studenten dan fietsenrekken, horeca zonder sluitingstijden. Een stad die nooit slaapt. Over de sterke kant. Groningen als brandpunt van ideeën en van wetenschap die wereldwijd indruk maakt.

Hier leerden we op de moeilijke manier: stilstand is achteruitgang.

En over de dramatische kant. Ik vertelde waarom juist Groningen snakt naar vernieuwing. In een regio waar de gaswinning een schokkend effect had. En aardbevingen duizenden huizen, monumentale boerderijen en middeleeuwse kerken beschadigde. Waar door de stijgende zeespiegel en de dalende bodem zout kwelwater onder de dijken doorstroomt en onze landbouwgronden bedreigt. Hier leerden we op de moeilijke manier: stilstand is achteruitgang. Slechts vernieuwing kan behouden.

Crisis en moleculen

En dat is wat er op het spel staat. De toekomst. De toekomst is geen abstract ideaal. Ze krijgt vorm in moleculen. In nieuwe materialen. In samenwerkingen die lef vragen. Zoals bij de inzet van groene waterstof in onze chemie, of bij de herbestemming van oude gasleidingen voor een duurzame energietoekomst. En ja: aan de rand van de Waddenzee - werelderfgoed, en niet zonder reden - staat het tweede chemiecluster van Nederland. Ook dat wil vergroenen. Niet uit luxe, maar omdat het moet.

Polymeren zijn de bouwstenen van onze tijd. Plastic bestaat eruit. En plastic is overal. Van voedselverpakkingen tot medicijnen, van kleding tot smartphones. Polymeren vullen niet alleen onze leefomgeving, ze bepalen ook onze ecologische voetafdruk. En nee, het gaat niet goed. Want jaarlijks belanden er nog steeds miljoenen tonnen plastic in onze oceanen. We verbranden in enkele decennia de fossiele grondstoffen die de aarde in miljoenen jaren heeft opgebouwd. En klimaatverandering is allang geen waarschuwing meer. Het is een regelrechte bedreiging.

Nobelprijswinnaars die lieten zien hoe je de materie opnieuw kunt bekijken

De wereld is hard toe aan een materialenrevolutie. Een fundamentele omwenteling naar slimme, circulaire, biobased grondstoffen. En het goede nieuws is: die revolutie begint hier. In Groningen. Op dit congres. Maar niet alleen daar.

Wetenschap met lef

Een Groningse reactie zou zijn: verbeeld je maar niks! Maar wie beter kijkt, ziet het. Hier kan het wel. Groningen is de stad van Frits Zernike en Ben Feringa – Nobelprijswinnaars die lieten zien hoe je de materie opnieuw kunt bekijken. Maar ook van het Zernike Institute en het Stratingh Institute, waar vandaag gewerkt wordt aan een betere toekomst. Groningen doet niet alleen mee, maar loopt voorop in fundamenteel én toepasbaar materiaalonderzoek. Met zelfreplicerende systemen, supramoleculaire materialen, enzymatische polymerisaties en andere dingen die de meeste mensen niet begrijpen.

Academische bubbels? Nee. Bij ons is het realiteit. Bezoek Delfzijl en je ziet de Avantium-fabriek: de eerste commerciële installatie ter wereld die PEF produceert uit plantaardige suikers. Een 100% biobased, recyclebaar plastic – zonder olie. Zoals alle innovaties vergt het moed om eraan te beginnen. Maar het krijgt vorm. Avantium werkt inmiddels samen met Coca-Cola en Carlsberg aan de ontwikkeling van duurzame verpakkingen.

hoe wetenschap hier niet ophoudt bij belangrijke publicaties

Ga naar Emmen waar we polyester recyclen via CURe-technologie. Of ga er op uit in Groningen, waar BioBTX plastic afval omzet in aromatische bouwstenen. En alles komt samen in de 'triple helix' die in Groningen goed ontwikkeld is: die van onderwijs, overheid en ondernemingen: de Greenwise Campus en Chemport Europe. In 2021 gaf dat vorm aan het eerste hybride lectoraat in Nederland rond circulaire polymeren. Revolutionair en kenmerkend voor de 'Universiteit van het Noorden' - van universiteit tot mbo.

In modern taalgebruik noemen we dat een 'ecosysteem'. We zien hoezeer we met elkaar verbonden zijn. En van elkaar afhankelijk, net als in de biologie. Op deze conferentie kunnen we dat zien. Op de stand van de Greenwise Campus kan iedereen met eigen ogen zien hoe wetenschap hier niet ophoudt bij belangrijke publicaties, maar moet doorwerkt in pilots en in fabrieken.

Dweilen of herontwerpen?

Deze week is Groningen de verzamelplaats voor de meest geavanceerde kennis op het gebied van polymeren, recycling en duurzaamheid. Dat is mooi om even van te genieten. Maar de uitdaging is niet alleen topwetenschap. Het gaat hier over relevantie. 

Want ja, het is fantastisch dat 'onze' Boyan Slat de plastic soep bestrijdt. Maar die vervuiling stroomt nog steeds door. Miljoenen tonnen per jaar. Evenals de verspilling van aardolie en de opwarming van de aarde. Wie meer wil dan dweilen met de kraan open, heeft nieuwe technologie nodig. Verbeeld je eens... niks. Niks fossiel. Niks afval. Dankzij nieuwbare grondstoffen. Materialen die makkelijker te recyclen zijn, processen die efficiënter zijn, keuzes die eenvoudiger worden. En de maatschappelijke acceptatie daarvan. Consumenten en industrieën moeten begrijpen waarom het ertoe doet. Overheden moeten een handje helpen. En chemici maken het allemaal mogelijk.

de moleculaire bouwstenen van onze wereld herontwerpen

De vragen zijn groot. Hoe maken we van doorbraken een nieuwe standaard? Hoe wordt circulariteit vanzelfsprekend in plaats van een dure optie? Hoe ontwerpen we materialen die een antwoord geven op de grote problemen van vandaag?

Het begint vandaag bij de wetenschap. Wetenschappers kunnen de moleculaire bouwstenen van onze wereld herontwerpen. En dat onder de aandacht brengen van mensen in de industrie. Van investeerders die duurzaamheid niet als kostenpost zien, maar als een kans om marktleider te worden. Van beleidsmakers die regels durven maken voor winst op lange termijn, in plaats van kostenbesparing in het lopende begrotingsjaar. En bovenal: de samenwerking van al die mensen.

Verbeelding

Wetenschappers kunnen oplossingen bieden die nu nog niemand kan bedenken. Ze kunnen moleculen, polymeren de basis laten zijn voor een andere toekomst. De rest is verbeeldingskracht. Niet alleen die van wetenschappers, ook die van ondernemers, consumenten en ja, ook aan beleidsmakers.

Ik hoop daarom dat deze conferentie dat biedt. Niet alleen ideeën en contacten, maar ook inspiratie om door te gaan. We heten een fantastische groep mensen welkom - met open armen, zonder sluitingstijd. Om een eind te maken aan 'verbeeld je maar niks'. 

Want de wereld veranderen, dat vergt een enorme verbeelding. Een revolutie lukt nooit op routine. Ze vraagt bovendien om geïnspireerde samenwerking. En daarom alleen al (en natuurlijk omdat het ook 'chemie' is) gun ik alle deelnemers ook een biertje aan het eind van een lange werkdag.