Ik herinner de aanwezigen eraan dat ik vijf jaar geleden ook de kans kreeg om voor hen te spreken over de grensoverschrijdende samenwerking tussen Noord-Nederland en Nedersaksen. De toespraak is in het Duits. Maar voor de leesbaarheid hier vertaald in het Nederlands.

Dames en heren,

U geeft me de kans om samen met u te verkennen hoe mooi het kan worden. Onze gezamenlijke geschiedenis was zeker niet altijd mooi, maar bijna altijd grensoverschrijdend. En voor mij is één ding duidelijk: onze gezamenlijke toekomst zal dat ook zijn. Het is de moeite waard om aan die toekomst te bouwen.

Emden: Een rijke geschiedenis

Het voelt goed om dat te kunnen zeggen in de bibliotheek die is genoemd naar Johannes a Lasco. Emden is een belangrijke stad in de Nederlandse geschiedenis. Een toevluchtsoord voor religieuze vrijheid. Duizenden calvinistische vluchtelingen vonden hier een toevluchtsoord, en ze werden gemakkelijk opgenomen. De taal was nauwelijks een probleem, en ze werden opgenomen in de gemeenschap van Emden. Emden ontwikkelde zich met mensen als Menso Alting en Johannes a Lasco tot een centrum van de Nederlandse Reformatie. In Emden werd zelfs een gereformeerde synode gehouden!

Hij zwom naakt over de Eems en vluchtte ... naar Emden.

De geschiedenis van de Nederlandse natie begint met de Tachtigjarige Oorlog. En die begint met de Slag bij Heiligerlee, ergens tussen Groningen en Emden. Lodewijk van Nassau leidde de troepen. Zijn broer Adolf sneuvelde in Heiligerlee en ligt waarschijnlijk begraven in Emden, in deze kerk. De slag was een succes. Maar kort daarna werd Lodewijk verslagen in de Slag bij Jemgum. Hij zwom naakt over de Eems en vluchtte ... vanzelfsprekend naar Emden.

De geschiedenis van Groningen is nauw verbonden met Noord-Duitsland. De universiteit, onze bestuurlijke eenheid ten tijde van Napoleon... En we kunnen nog steeds elkaars taal begrijpen. En als ik de grens oversteek, is mijn belangrijkste gevoel: het is hier net Groningen. We lijken op elkaar.

Emden, nu

Een gezamenlijke geschiedenis schept een band. Maar als je niet in het hier en nu werkt aan een gezamenlijke toekomst, heeft zo'n band weinig waarde. Resultaten uit het verleden garanderen geen toekomst. Gelukkig wordt er ook aan gewerkt. De Nederlandse regering heeft daarom drie commissarissen van de Koning aangesteld voor grensoverschrijdende samenwerking met de directe buren: Vlaanderen, Noordrijn-Westfalen en Nedersaksen. Ik ben verantwoordelijk voor de samenwerking met u!

Dit is een bijzondere en mooie taak. En we zoeken precies naar wat overheden kunnen doen om de samenwerking tussen onze inwoners, onderwijsinstellingen en bedrijven te bevorderen. Sinds 2020 is er een samenwerkingsagenda tussen Nederland en Nedersaksen. Met deze agenda willen we de grensregio versterken. Sinds 2020 bepalen we samen op lokaal, regionaal en nationaal niveau onze gemeenschappelijke prioriteiten. We werken samen op het gebied van energie. We nemen gezamenlijke initiatieven op het gebied van de circulaire economie. We bevorderen de toegang tot ons onderwijs en onze arbeidsmarkt voor onze buren. En zo willen we samen werken aan een vitale grensregio.

Emden, toekomst

Maar het begint niet bij de overheden. Het begint bij de inwoners. Wie van u in deze zaal werkt al samen met bedrijven, onderwijsinstellingen of overheden in Nederland? Of wie heeft in Nederland een markt gevonden voor producten of diensten? (Een handjevol handen gaat omhoog. Er is nog winst te boeken)

Samenwerken is mensenwerk. We kunnen als politici en overkoepelende organisaties van alles plannen en regelen. We kunnen mensen bij elkaar brengen. We kunnen barrières wegnemen, wegen bouwen, bruggen herstellen en treinen versnellen. Maar uiteindelijk werkt het alleen als ondernemer Schmidt uit Emden medewerker De Vries uit Bellingwolde in dienst neemt. Als de Groningse Marieke stage loopt in het ziekenhuis in Papenburg. Of Jürgen uit Leer studeert aan de Energy Academy in Groningen.

De keuze lijkt mij niet zo moeilijk.

Wij, de mensen, maken het verschil. Het verschil tussen twee regio's die steeds opnieuw proberen het wiel alleen opnieuw uit te vinden. Die elkaar niet zien en daardoor grote kansen missen. Of twee regio's die zich verenigen, zich inzetten voor Europa en zo een gezonde, duurzame en welvarende omgeving creëren voor hun inwoners. De keuze lijkt mij niet zo moeilijk.

Waarom samenwerken? Bremen en Groningen liggen ongeveer 100 kilometer van elkaar. Van Groningen naar Amsterdam is het meer dan 180 kilometer. Als we vanuit Groningen naar Den Haag willen, moeten we bijna 250 kilometer reizen. Als u naar Hannover wilt, is het even ver. We kunnen dus net zo goed naar het oosten kijken als naar het westen. Bovendien lijken onze regio's op elkaar. En tegelijk vullen we elkaar op verschillende gebieden aan. Economisch, sociaal-maatschappelijk, cultureel en op andere terreinen. Beide zijden van de landsgrens kunnen daarvan profiteren.

Een groter belang

Maar naast ons eigen belang is er een groter belang dat we dienen met onze samenwerking. De wereld en Europa zijn onrustig. Wat lange tijd vanzelfsprekend was, staat nu te trillen . Welke koers kiezen de Verenigde Staten in de komende jaren? Hoe ontwikkelt zich de Europese samenwerking? Hoe verhouden we ons tot een wankele wereld en levensbedreigende crises?

Een Europa dat je voelt, bestaat alleen in de grensregio.

In deze tijd is een sterk Europa belangrijker dan ooit. We zeggen al jaren dat het belangrijk is dat Europa zijn lot in eigen handen neemt. Een verdeeld Europa is een verzwakt Europa. Alleen samen kunnen we werken aan een duurzaam, veilig, gezond en economisch sterk Europa. Op verschillende plaatsen in Brussel, Berlijn en Den Haag denken ze daarover na. Dat is goed en belangrijk. Maar een echt ervaren Europa bestaat niet in Amsterdam of Den Haag, niet in Berlijn of Hannover. Een Europa dat je voelt, bestaat alleen in de grensregio.

Het is mogelijk dat de inwoners van Emden en de Groningers zichzelf niet zien als een grensregio. Het is hier immers geen Leer of Winschoten. Maar toch zijn we het. Daarom is het ook belangrijk dat we onze krachten bundelen. Noord-Nederland en Noord-Duitsland vormen samen een grote, sterke regio in Europa. Samen kunnen we invloed uitoefenen in Brussel. Samen kunnen we bijdragen aan een Europa met een toekomst. Samen kunnen we door lokaal te handelen bijdragen aan een wereld waarin onze kinderen en kleinkinderen een goed leven hebben.

Vijf praktische tips

Samen kunnen we werken aan een levendige grensregio. Een regio waarin we dichter bij elkaar komen. Dat weet u al lang. Maar ik heb vijf praktische tips voor u over hoe we de wereld langs de grens beter kunnen maken. Vanavond hier in Emden.

Tip 1: Wees nieuwsgierig
Het eerste punt: Wees nieuwsgierig. Of word verliefd. Want waar gaat het om als je iets samen wilt ondernemen? Dat je interesse toont voor elkaar, dat je geïnteresseerd bent in elkaar. Dat je je afvraagt wat de ander te bieden heeft. Duitsers en Nederlanders zouden een beetje verliefd op elkaar moeten zijn. En dat is zeker mogelijk. De publicist Dick Lindhout schreef interessante dingen over de Duits-Nederlandse relaties. Hij noemde de Duits-Nederlandse grens de meest erotische in Europa, omdat nergens zoveel over en weer wordt getrouwd. Dat is trouwens niet nieuw. Al in 1700 was ongeveer een vijfde van de huwelijken in de stad Groningen gemengd: een van de partners kwam uit Duitsland.

dat de Duits-Nederlandse grens de meest erotische in Europa is

De mooiste en meest succesvolle huwelijken beginnen met verliefdheid. Je wilt alles weten over de persoon op wie je verliefd bent. Je wilt bij die persoon in de buurt zijn. Je wilt hun taal spreken. Je wilt elkaar begrijpen. Het leven een beetje mooier maken voor elkaar. En als liefde te veel gevraagd is, dan kunnen we op zijn minst nieuwsgierig zijn naar elkaar. Wat drijft u hier in Emden? Hoe doet u hier zaken? Wat gebeurt er hier in de haven? Wat heeft u nodig om uw bedrijf te laten groeien? Als we elkaar op die manier bekijken, zullen we zeker kansen zien om elkaar te versterken.

Tip 2: Spreek de taal van de ander
Mijn tweede punt hangt daar nauw mee samen: Spreek de taal van de ander. Ik heb net gezegd: Als je interesse toont voor elkaar, wil je de taal van de ander spreken. Maar dat werkt ook andersom. Als je de taal van de ander spreekt, toon je meer interesse voor elkaar. Dat is een grote uitdaging. En ik heb slecht nieuws over Nederland op dit gebied. De jongere generatie in ons land spreekt steeds minder Duits. Engels verspreidt zich overal, ten koste van het Duits. Onderzoek toont aan dat het aantal scholieren en studenten in Nederland dat Duits leert, in vergelijking met de jaren negentig met een derde is afgenomen. Het enige dat misschien helpt, is toch de verliefdheid!

Dat je bijvoorbeeld diploma's van de ander erkent.

'Spreek de taal van de ander' betekent overigens meer dan alleen het letterlijk spreken van de buurtaal. Het betekent ook dat je leert begrijpen hoe de cultuur, gewoonten en gebruiken van de ander werken. Dat je bijvoorbeeld diploma's van de ander erkent. Ook op dit gebied zijn er al goede voorbeelden. Interesse tonen voor elkaar en de taal van de ander spreken. Dat waren mijn eerste twee punten. Hoe doe je dat het gemakkelijkst? Door elkaar vaak te ontmoeten. En dat is mijn derde punt: 'zoek elkaar op'.

Tip 3: Zoek elkaar op
En dat doe je niet zo maar, elkaar opzoeken. Er moet een reden voor zijn. Het is dus belangrijk dat we aan beide zijden van de grens gelegenheden creëren om elkaar te ontmoeten. Zoals vanavond. Samen eten is niet alleen plezierig, maar versterkt ook de band!

Sport is ook een effectieve manier om verbindingen te zoeken. Misschien kunnen we meer internationale sportwedstrijden organiseren. De eerste gesprekken van onze kinderen met hun Duitse leeftijdsgenoten vonden plaats tijdens een sportwedstrijd. In het Engels. Dat dan weer wel...

Ook cultuur in al haar vormen kan helpen. Denk aan de vele Duitsers die tijdens Eurosonic Noorderslag naar Groningen komen. En Nederlandse muziekliefhebbers die concerten in Emden, Oldenburg, Bremen of Hamburg bezoeken.

En dat is weer goed voor de internationale huwelijksmarkt!

Ook onderwijs en wetenschap verbinden ons. Een mooi voorbeeld is natuurlijk de European Medical School in Oldenburg. En studenten van de Hochschule Emden Leer die in Groningen stage lopen. Daar ontmoeten ze veel landgenoten: onder de internationale studenten in Groningen zijn de Duitse studenten in de meerderheid. En dat is weer goed voor de internationale huwelijksmarkt!

Er zijn talloze manieren om elkaar op te zoeken, maar ik noem er nog een heel belangrijke, vooral voor u als ondernemer: zakendoen met elkaar. Om dit te bevorderen, organiseren we binnenkort opnieuw een 'kennismissie' op het gebied van duurzame energie naar Noord-Duitsland.

Waarom zouden we een vliegtuig vol ondernemers naar een ver land sturen als de handels- en investeringsmogelijkheden zo dichtbij zijn? Vlak over de grens. Dit brengt me bij mijn vierde punt: complementariteit. Kijk waar we elkaar aanvullen.

Tip 4: Kijk waar we elkaar aanvullen
Aan het begin van mijn toespraak zei ik dat onze regio's erg op elkaar lijken. Ook qua karakter van de mensen verschillen we niet zo heel veel. Dit geldt misschien ook voor uw eigen bedrijf. Voor innovatie is kennis nodig. Het kan goed zijn dat de benodigde kennis in Groningen te vinden is. Voor uw zakelijke activiteiten heeft u misschien ook Nederlandse vakmensen nodig. Wie weet kunt u ook Nederlandse stagiaires of studenten die leren en werken combineren, een kans bieden.

Maar ze kosten energie en inspiratie.

Bij gesprekken over grensoverschrijdende samenwerking is somberheid nooit ver weg. Ik heb er inmiddels aardig wat van meegemaakt. En altijd is er iemand die begint over hoe moeilijk het is. Juridische obstakels. Bureaucratische rompslomp voor ondernemers. Niet-erkende diploma's. Dat soort zaken.

De problemen zijn reëel. Maar ze kosten energie en inspiratie. En ze leiden af van waar het echt om gaat: het benutten van kansen. Het is daarom essentieel dat we denken in kansen. Dit is mijn vijfde en laatste advies:

Tip 5: Denk in kansen
Denk in kansen en vergeet de problemen! Begin partners aan de andere kant van de grens te zoeken. Kijk wat u samen kunt doen en ondernemen. Dan zult u merken dat de barrières vaak niet zo moeilijk te overwinnen zijn.

Deel uw goede ervaringen met elkaar. Ik hoor graag uw verhalen. Natuurlijk wil ik ook horen met welke obstakels u te maken heeft bij grensoverschrijdende projecten of samenwerkingen. Niet om somber te worden, maar om oplossingen te vinden.

Direct over de grens ligt een markt van miljoenen mensen. Er zijn onderwijsinstellingen en innovatieve bedrijven die graag met u willen nadenken over productontwikkeling en vernieuwing. En er zijn goed opgeleide kenniswerkers en professionals die interesse in u hebben.

Dames en heren,

Het eindigt, zoals altijd, bij onszelf. Hier in Emden. Onze samenwerking past in een lange geschiedenis. De geschiedenis toont ons potentieel. Het heden laat zien dat we eraan werken. De toekomst kan alleen succesvol zijn als we elkaar vinden.

Onze gezamenlijke geschiedenis bewijst dat we van betekenis zijn voor elkaar. Samen vormen we een prachtige, grote regio waar mensen duurzaam, veilig en welvarend kunnen leven en werken.

Dank u wel voor uw aandacht. En ik hoop dat ik u nog enthousiaster heb gemaakt voor de samenwerking met Noord-Nederland, dan u ongetwijfeld al was!