‘Krijg nu wat!’ Dat dacht Jaap Kuin, volgens het Dagblad van het Noorden, toen mijn voorganger, Max van den Berg hem vroeg of hij waarnemend burgemeester wilde worden in Pekela. Zijn verbazing sloeg al snel om in enthousiasme. Na een paar gesprekken met de gemeenteraad raakte hij onder de indruk van Pekela. ‘Er was een klik’, zei hij.

Het gebeurde allemaal in de herfst van 2015. Dus heel lang geleden. Wethouder Hennie Hemmes, die hem toespreekt namens het college, memoreert dat sindsdien bijna een volle benoemingsperiode is verstreken. Vandaag, ruim vijf jaar later, mag ik Jaap beëdigen en installeren als kroonbenoemde burgemeester van Pekela. 'Zijn proeftijd zit erop', zegt iemand. De gemeenteraad zocht een aanspreekbare en benaderbare burgemeester. Met een warm hart en een koel hoofd. Met een luisterend oor en een no-nonsense-mentaliteit. Bestuurlijk sterk en recht door zee. Maar vooral: met een klik met Pekela. 

Wat een opluchting moet het zijn geweest dat hij solliciteerde!

De gemeenteraad had natuurlijk ook kunnen zeggen: 'we willen gewoon Jaap Kuin'. Maar Pekela wilde zeker weten dat ze de beste kregen. En ik denk dat er niemand was die uitsloot dat dat de zittende waarnemer was. Wat een opluchting moet het zijn geweest dat hij solliciteerde! Maar hij was niet de enige die dat deed. En na een zorgvuldig doorlopen procedure droeg de gemeenteraad hem voor als de kroonbenoemde burgemeester van Pekela. Eind goed, al goed, zou je zeggen. Maar je blijft zitten met een vraag. Wat maakt Jaap nou precies zo geschikt voor Pekela?

Edelachtbaar

Daar heb ik kijk op. Want niet lang nadat Jaap waarnemer werd in Pekela, werd ik commissaris van de Koning in Groningen. Ik heb dus alle tijd gehad om Jaap te observeren. Een paar typeringen komen in mij op. Het eerste wat opvalt: Jaap is iemand van ‘doe maar gewoon’. De ouderen onder ons herinneren zich de destijds ongekend populaire televisieserie Swiebertje. De dorpsburgemeester speelde daarin een prominente rol. Hij had altijd een jacquet aan en een ambtsketen om. En hij sprak deftige volzinnen uit, op een licht bekakte toon. Zijn huishoudster Saartje droeg een uniform en hij werd aangesproken met ‘edelachtbare’. Zo stond hij op eenzame hoogte boven de inwoners van zijn gemeente. Jaap is het tegenovergestelde. Hij staat niet edelachtbaar boven de Pekelders, maar naast hen en tussen hen in. Er is nul afstand: hij is één van hen. 

Maar ervaren zeilers weten hoe ze hoogte moeten winnen.

Maar vergis je niet. Jaap is ogenschijnlijk een hele gewone jongen. Een joviale vent, met wie je kunt lachen. Maar wel één die zich uitstekend redt in ingewikkelde situaties. Iemand die veel weet van het openbaar bestuur. En die kan besturen. 'Streetwise' ook. Iemand die problemen van een afstand ziet aankomen kan laveren. Die mensen kan meenemen. En die een aanstekelijke optimist is.

Over ‘optimist’ gesproken: Jaap is een zeiler. Niet in een Optimistje natuurlijk, maar in een grote mensenboot. Maar alle zeevaart-cliché's kloppen. Hij weet ook in het openbaar bestuur behendig te laveren langs gevaarlijke klippen en door nauwe vaargeulen. Elke zeiler weet dat je niet tegen de wind in kunt zeilen. Dat je stil valt als je te scherp aan de wind wilt. Maar ervaren zeilers weten hoe ze hoogte moeten winnen. Hoe je kunt opkruisen. En dan ook met tegenwind een heel eind komt.

Stormachtig

En dat is mooi meegenomen. Want in Pekela is wel eens tegenwind. En er wordt aardig wat stuurmanskunst gevraagd. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de ingewikkelde verhoudingen rond het vastlopen van de herindeling met Stadskanaal en Veendam. Aan de ontmanteling van de Kompanjie, de ambtelijke werkorganisatie samen met Veendam. Pekela heeft er niet om gevraagd, maar is door deze ontwikkelingen feitelijk wel veroordeeld tot zelfstandigheid.

Jaap kent de problemen als geen ander.

Denk ook aan de Veiligheidsregio Groningen, waarvan Jaap vicevoorzitter is. Er gaan jaren voorbij dat je bijna niks van de veiligheidsregio hoort. De brandweer rukt uit. En er is af en toe een oefening en soms een vergadering. Maar nu opeens, in coronatijd, is het besturen van de veiligheidsregio bijna een dagtaak. De spanning is hoog. De belangen zijn groot. En niet iedereen is het altijd met elkaar eens, om het eens rustig te zeggen. Dus stuurmanskunst in stormachtige omstandigheden is bepaald geen overbodige luxe.

Ingewikkelde verhoudingen zijn er niet alleen met de buren. Ook binnen Pekela speelt veel. De gemeente kampt met problemen op sociaal, organisatorisch en financieel gebied. Jaap kent de problemen als geen ander. Maar dat heeft hem er niet van weerhouden te solliciteren. Want hij ziet niet alleen problemen, maar ook grote mogelijkheden. Jaap wil door, met het enthousiasme, het doorzettingsvermogen en de energie, die hij ook de afgelopen jaren heeft getoond.

Rode bril

Terwijl ook in ander opzicht de omstandigheden soms zwaar waren. De gemeente werd getroffen door verdrietige gebeurtenissen: het in korte tijd na elkaar overlijden van oud-burgemeester Meindert Schollema, raadslid Kor Kruisman en wethouder Henk Busemann. Verliezen die Pekela in het hart raakten en die veel hebben gevraagd van de gemeente én haar bestuurders. Vooral van de betrokken burgervader. 

Een jongen van ‘doe maar gewoon’. Een kundig bestuurder. En, derde en laatste typering: Jaap is een sociaaldemocraat in hart en nieren. Hij beziet de wereld letterlijk en figuurlijk met een rode bril. Hij is geboren en getogen in een ‘rood’ nest. Een man voor wie eerlijk delen vooropstaat. Iemand die mensen aanvoelt en er voor hen wil zijn, of het nu de inwoners zijn, de leden van het college, de gemeenteraad of het ambtelijk apparaat. Iemand met een warm hart en een groot gevoel voor sociale rechtvaardigheid.

Kroonbenoemd
Hij zei het zelf al: er wás een klik. En er ís een klik. Met Jaaps eigenschappen als mens en als bestuurder, past hij bij Pekela. Hij houdt van de Pekelders. En zij houden van hem. Maar daarmee ben je er nog niet.

Het is nu uit met de waarnemerij. Vanmorgen werd je wakker als kroonbenoemde burgemeester. Als ik iemand benoem als waarnemer, vertel ik natuurlijk dat het geen enkel verschil maakt. Maar nu je kroonbenoemd bent, voel je het: vanaf vandaag is het meer dan ooit menens. Het is net als wanneer je trouwt nadat je jaren hebt samengewoond: het is niet de dag waarop alles anders wordt. Maar het is een officieel moment, waarin je in de volle openbaarheid kiest voor elkaar.

Het is nu uit met de waarnemerij.

Het Koninklijk Besluit is voorgelezen. Het is nu aan jou, als kroonbenoemde burgemeester, samen met het college en de raad, een route te vinden naar een levensvatbaar bestuur, dat recht doet aan alle inwoners van Pekela.

Geluk gewenst

Waar die weg eindigt is onzeker. Maar de aanpak is gedegen. Zo is Pekela er, onder moeilijke omstandigheden, in geslaagd om een sluitende begroting te presenteren. Dat zegt iets over de intenties en de soliditeit van jullie gemeentebestuur. En – mag ik het zeggen – iets over de opvattingen van de burgemeester.

Ik heb er alle vertrouwen in dat Pekela met Jaap aan het roer afkoerst op een goede toekomst. Met een koel hoofd, een warm hart, en altijd een glimlach op het gezicht. Ik wens hem en zijn gezin een mooie nieuwe tijd toe in Pekela. En ik wens de Pekelders geluk met hun ‘oude’ en tegelijkertijd ‘nieuwe’ burgemeester.

Ik lees Jaap de verklaring en belofte voor die elke burgemeester aflegt. En hij verklaart dat hij niemand iets heeft beloofd of gegeven om burgemeester te kunnen worden. Dat hij zich door niemand zal laten omkopen. En dat hij zal doen wat een burgemeester moet doen en daarbij de wet zal naleven. Niks nieuws voor Jaap. Ruim vijf jaar geleden nam mijn voorganger hem dezelfde verklaring af!