Hoe lang is het vliegen van Amsterdam naar Riga? Dat vroeg ik me af toen ik nadacht over de opening van een tentoonstelling in het Veenkoloniaal Museum, samen met de Letse ambassadeur, Aiga Liepina. Mevrouw Liepina weet het natuurlijk. Maar de meeste Nederlanders hebben geen idee.

Ik heb het opgezocht. Een vlucht naar Riga duurt twee uur en een kwartier. RyanAir rekent 83 euro om je daar te krijgen. Op het gevaar af te worden gezien als voorvechter van prijsvechters: Letland ligt dus binnen ons bereik. Toch is het voor de meeste Nederlanders totaal onbekend. 'Estland, Letland, Litouwen', zover komen we nog wel. Maar verder is ons zicht op de Baltische staten meestal beperkt.

Een wereld open

Ik denk dat dat wordt veroorzaakt door de geschiedenis van de laatste eeuw. Letland is lid van de Europese Unie. Estland betaalt met de euro. Maar veel Nederlanders blijven blind voor dit energieke en vooruitstrevende land. En daarmee doen we Letland én onszelf tekort. Letland, de Baltische staten, geven ons zicht op een bijzonder deel van Europa. Maar op de een of andere manier komen we er meestal niet toe om werkelijk te kijken.

En daardoor kunnen we maar zo missen dat Letland strategische keuzes heeft gemaakt in de digitale wereld. Wij kunnen veel leren van de manier waarop Letland en de Letten hun samenleving digitaal beter weten te maken. We hadden kunnen weten dat Letland het op één na groenste land van de EU is. En met onze sterke focus op duurzaamheid en hernieuwbare energie, hoop ik dat zeker Groningers gretiger worden om van elkaar te leren.

De heropening van de culturele sector is belangrijk voor ons als samenleving.

Dat maakt me blij met de tentoonstelling 'Groningen-Riga, de Klassieke Verbinding'. Misschien verandert die wat. Ze kan onze ogen openen en onze kennis van Letland verbreden. Er gaat een wereld voor ons open.

De tentoonstelling verandert ook iets om een andere reden. We hebben de opening een paar keer moeten uitstellen - Covid19, inderdaad. Dus ook in een ander opzicht gaat de wereld weer open. De heropening van de culturele sector is belangrijk voor ons als samenleving. Door Covid moesten we onszelf als samenleving behoorlijk veel ontzeggen. En nog steeds moeten we voorzichtig zijn. Ons culturele leven werd hard getroffen door het virus en de beperkingen. Het is een zegen dat ze weer open gaan.

Blinde vlek

Hoewel Letland voor veel Nederlanders een soort blinde vlek is, delen Groningen en Friesland een lange geschiedenis met Riga. De tentoonstelling verkent deze band. Dit jaar vieren we ook honderd jaar diplomatieke betrekkingen tussen Letland en Nederland. Dat is een understatement voor onze verhoudingen. Want de goede betrekkingen tussen onze landen zijn veel ouder dan honderd jaar. Al in de Middeleeuwen, zo'n 800 jaar geleden, bloeide het contact tussen Riga en Groningen. Beide steden zijn Hanzesteden.

De negentiende eeuw was het hoogtepunt van de scheepvaart en handel tussen Groningen en Letland. In 1870 stond maar liefst 60% van de hele Nederlandse vloot geregistreerd in de Veenkoloniën. De meeste schepen kwamen uit Sappemeer, Zuidbroek, Veendam en Pekela. Deze handel tussen Noord-Nederland en Letland leidde niet alleen tot wederzijdse economische ontwikkeling. Het resulteerde ook in culturele uitwisseling en een warme vriendschap, gebaseerd op vertrouwen en een gedeelde geschiedenis.

Ze reisde van Veendam naar Riga. En ze smaakte naar meer.

Ongeveer tien jaar geleden begonnen we via Nordconnect de banden aan te halen tussen noordelijke overheden en ondernemingen en hun Baltische tegenhangers. En rond dezelfde tijd verrichtte het Veenkoloniaal Museum pionierswerk door samen met zijn Letse partners, de tentoonstelling 'Met groeten uit Riga' te organiseren.

En zo konden Groningers de sporen zien van een rijk verleden. Papieren en voorwerpen uit de negentiende-eeuwse handel tussen Riga en Groningen. De tentoonstelling was een succes. Ze reisde van Veendam naar Riga. En ze smaakte naar meer.

Oude banden aanhalen

Ook de tentoonstelling die we vandaag openen, is te bekijken in Veendam én in Riga. Inmiddels is dat logisch. De samenwerking heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld, met uitwisselingsprogramma's en gezamenlijke projecten. 

De schepen die tussen Riga en Groningen voeren vervoerden niet alleen producten, maar ook verhalen, ideeën en herinneringen. Een groep van negentien afgestudeerden van de Klassieke Academie in Groningen wist deze verhalen, ideeën en herinneringen prachtig te vertalen naar visuele en levendige voorstellingen. We zien ze vanmiddag.

Om kennis te maken met een stad en een land dat we al lang hadden kunnen kennen.
Elke kunstenaar heeft zich gericht op een ander aspect van de relatie en geschiedenis. De tentoonstelling biedt een grote verscheidenheid aan stijlen en thema's. En hij is mooi geworden. In zekere zin zijn de kunstenaars de 'klassieke verbinding' tussen verleden en heden, zoals de schepen vroeger de 'klassieke verbinding' waren tussen Riga en Groningen.

Praten over het verleden wint aan relevantie als we tegelijk ook nadenken over de toekomst. Ik hoop dat veel mensen van de tentoonstelling zullen genieten. Eerst hier in Veendam en na de zomer in Riga. En dat wellicht veel Groningers geïnspireerd worden om de tentoonstelling achterna te reizen. Om kennis te maken met een stad die we al lang hadden kunnen kennen. En dat we zo, dankzij het werk van kunstenaars, geïnspireerd worden om oude banden aan te halen.