Foto: Matthé ten Wolde

Het is de plaats waar het dorp bij elkaar komt. Ik woon in de stad. Best ver van Huizinge. Maar ook mij gaf het een schok toen uitgerekend Plaats Melkema zijn deuren sloot. Omdat het er niet meer veilig was. Er verschenen stutten tegen de gevel. En je mocht er niet meer naar binnen. Omdat de aardbevingen het pand langzaam maar zeker zó hadden gesloopt, dat het wel eens zou kunnen instorten. De Plaats verpauperde zienderogen. En niemand wist meer zeker dat Plaats Melkema er nog zou zijn als wij er niet meer zijn.

Verkruimelen

'Huizinge' is tegenwoordig verbonden met het jaartal 2012. En synoniem voor gasellende. Voor de zwaarste gasbeving van Nederland. Want op 16 augustus 2012 werd alles in één klap anders. Maar 'de klap' staat niet op zichzelf. De werkelijkheid is erger. Want een ongeluk komt nooit alleen en een klap al helemaal niet. Vóór 2012 waren er al aardbevingen. En sinds 2012 volgden er al weer een kleine duizend. Duizend aardbevingen verkruimelen vele monumentale muren.

Het is de prijs die een klein deel van het land betaalde en nog steeds betaalt voor een formidabele rijkdom. Ruim 400 miljard verdiende de Staat aan Gronings gas. En de rekening kwam hier, bij ons terecht. Met bevingen die veel van onze gebouwen stukje bij beetje onveilig hebben gemaakt. Bevingen ook, die in de hoofden en levens van veel van onze inwoners schade aanrichtten. Bevingen waarvan mensen ziek werden.

Want het leverde geld op.

'De klap', is vooral de geschiedenis ingegaan omdat NAM, het Rijk en politiek Den Haag sindsdien beseften dat er 'iets' aan de hand was, daar in Groningen. Dat besef kwam niet snel. We hebben vorige week bij de parlementaire enquête gaswinning Groningen gezien hoe NAM, rijk en allerlei organisaties hebben gereageerd op 'de klap'. Wie de verhoren kort wil samenvatten, zegt: 'je zou denken dat de beving reden was om minder gas te winnen, maar 'de olies' en de staat gaven juist extra gas.' Want het leverde geld op. Met 54 miljard kuub in 2013, het hoogste aantal sinds de jaren '70/'80. 

De veiligheid van inwoners in Groningen speelde geen enkele rol. Veel Groningers hadden dat vermoeden al. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid schreef het op in 2015. Toch vond ik het ronduit pijnlijk om vorige week bij de parlementaire enquête te zien hoe plat de afwegingen van de hoofdrolspelers waren. Extra gas betekent extra geld. En daar moest alles voor wijken. Ook onze veiligheid.

Makkelijke pleidooien

Maar hoe schokkend dat ook is, ik vraag me af of we er van leren. Want in de afgelopen maanden wordt enthousiast campagne gevoerd om weer gas te gaan winnen in Groningen. De energieprijzen zijn hoog. En veel Nederlanders komen ook door de hoge inflatie in de financiële problemen. Gas uit Groningen lijkt voor veel mensen de gedroomde oplossing. Maar ik heb slecht nieuws voor de gas-optimisten: het is een misverstand. Gas uit Groningen is niet makkelijk. Het biedt geen oplossing. En het is gevaarlijk.  

Want de voordelen van Gronings gas worden overdreven. Mensen die lijden onder hun hoge energierekening, hebben weinig aan Gronings gas. Gasprijzen komen tot stand op de wereldmarkt. Gronings gas stroomt vrij door heel Europa. En daar is ons gas - ook als we maximaal zouden produceren - een druppel op een gloeiende plaat. De gasprijs is in de afgelopen tijd vertienvoudigd. Geen mens zal de inzet van gas uit Groningen aan zijn energierekening merken. 

Alsof dat in de afgelopen tijd zo royaal en zo makkelijk was. 

De voordelen worden dus overdreven. Erger is dat de nadelen worden gebagatelliseerd. Ik vind het pijnlijk om te zien hoe makkelijk de voorstanders van Gronings gas over het onderwerp veiligheid heen stappen. Meestal noemen ze het niet eens. Ze duiken weg in stoplappen als 'ruimhartig compenseren'. En 'sneller versterken'. Alsof dat in de afgelopen tijd zo royaal en zo makkelijk was. 

De oppervlakkigheid van de makkelijke pleidooien is echt hemeltergend. In compensatie kun je niet wonen. En die snellere versterking: als het zo makkelijk was, dan was dat ondertussen wel gedaan.

Te langzaam

Oud-burgemeester Albert Rodenboog zei het goed tijdens zijn verhoor door de parlementaire enquêtecommissie. 'Het is Nederlanders niet aan het verstand te brengen dat er duizenden mensen in een onveilig huis wonen.' Dat het Staatstoezicht op de Mijnen stelt: het enige veilige winningsniveau in Groningen is nul. Dat is een ongemakkelijke waarheid. Maar wel de waarheid waarmee Nederland moet leren omgaan.

Dat is groot verdriet voor veel inwoners van onze provincie.

Ons geluk is dat het Staatstoezicht tegenwoordig wél gezag heeft bij het Rijk. Waar in 2012 en 2013 - en wie weet nog langer - de opvattingen van de olies belangrijker werden gevonden, zeggen alle bewindslieden vandaag de dag: 'Groningen gaat dicht.' Daar houden we ze aan. En ja, de tijden zijn onzeker. En nee, de putten zijn nog niet dicht. Maar Gronings gas is niet gemakkelijk. Het helpt niet. En het is gevaarlijk. 

Dát was de reden voor het kabinet om in 2018 te besluiten de gaswinning zo snel mogelijk af te bouwen. Het was onveilig. En de versterking ging veel te langzaam. Dat is nog steeds zo. Want de hoeveelheid aardbevingen is hoger dan verwacht. En ondanks voortdurende pogingen om de versterking te versnellen, gaat het nog steeds te langzaam. Dat is groot verdriet voor veel inwoners van onze provincie. Te veel inwoners verkeren nog steeds in onzekerheid. Wat gebeurt er met hun huis?

Teruggegeven

Over de snelheid van de versterking kunnen we dus nog steeds niet opscheppen. Vandaag, hier, wil ik niet opscheppen. Maar ik ben wel blij en trots dat Plaats Melkema, hier in Huizinge, weer de rol kan gaan vervullen in het dorp die het ooit had. Waar je iets kunt organiseren. Waar je samenkomt. Waar ook weer mensen gaan wonen. 

Wat is het mooi dat Groninger Landschap dit doet. En niet alleen hier, maar ook andere panden die tot Groninger cultureel erfgoed horen onder de hoede neemt. En zo sloop voorkomt. 

Wie een idee heeft, kan dat hier uitvoeren

Wat is het mooi, dat Groninger Landschap de schuren van Plaats Melkema als het ware 'teruggeeft' aan het dorp. Wie een idee heeft, kan dat hier uitvoeren. En dat geldt niet alleen voor de inwoners van Huizinge, maar in feite voor alle Groningers - en de mensen buiten onze provincie. Wie hier een voorstelling wil maken, of een bijzondere bijeenkomst organiseren, kan dat hier doen. 

Het ommetje is ook weer terug. Ik stel me voor dat vooral Huizinge daar blij mee is. Het lijkt me geen straf om 's avonds nog even het ommetje te maken en dan weer over de Plaats te kunnen lopen. 

Klappen voor Huizinge

Het herstel van Plaats Melkema is meer dan symbolisch. Het laat de oneerlijkheid zien. Het onrecht. De mishandeling van Nederlanders die de pech hebben boven een enorme gasbel te wonen. Het laat zien dat we voor elke vorm van rechtvaardigheid hebben moeten knokken. Met de NAM, met de Staat. Drie maal moesten we naar de Raad van State voor minder gaswinning.

Dat is een mooie en tegelijk wrange metafoor.  

Het laat ook zien dat we er bovenop zullen komen. Deze boerderij is voorlopig geconserveerd. En later wordt hij verder aangepakt. Dat is een mooie en tegelijk wrange metafoor. Want we zijn er nog lang niet. Maar we zijn onderweg. En vastbesloten dat we er zullen komen. In Huizinge en in de wijde omtrek. 

Tien jaar na de klap in Huizinge is er reden om te klappen in Huizinge. Voor Plaats Melkema. Voor iedereen die volhoudt. Voor iedereen die er doorheen zit. Voor iedereen die een betere toekomst verdient.