NOS-nieuws van vandaag

Tranen

Het was vrijdag een indrukwekkend moment, toen Tom van der Lee het rapport van de commissie presenteerde. In Zeerijp kon je ook zien dat zijn woorden indruk maakten op de mensen die aanwezig waren. Mensen voelden zich begrepen, erkend. Ik zag verschillende mensen met tranen in hun ogen. En ik had ze zelf ook.
 
Dat had alles te maken met de grote, zware, moreel geladen woorden die de commissievoorzitter gebruikte om de praktijk te beschrijven die de commissie in beeld had gebracht. Woorden als ‘wingewest’, ‘rampzalig’, ‘rookgordijn’ en ‘ereschuld’. Het is maar een rapport - en in rapporten kun je niet wonen - maar het kan het vertrekpunt zijn voor een verbeterde verhouding tussen het rijk en Groningen.

Afgelopen vrijdag in Zeerijp hadden de journalisten het rapport al urenlang kunnen bestuderen. Maar wij moesten het doen met de woorden van de commissievoorzitter. Vandaag in Den Haag geven we een eerste reactie. We zijn hier vandaag omdat we het moment niet verloren willen laten gaan. Het enquêterapport is niet het eindpunt, maar een begin: er zijn oplossingen nodig én mogelijk.

om een leeggezogen regio weer perspectief te geven

Het is een hard rapport. Het erkent het leed dat onze inwoners is aangedaan. Door de 'olies'. Door het Rijk. Het ging altijd om geld. Er moest tot drie keer toe een rechter aan te pas moeten om de veiligheid van onze inwoners een plek te geven in de afweging over de hoogte van de gaswinning. Er is een ereschuld. Richting inwoners. Richting onze regio. Het is tijd om een leeggezogen regio weer perspectief te geven. Groningen wil stap naar voren zetten: vandaar dat we vandaag vertellen hoe dat perspectief er kan uitzien. Er zijn nú daden nodig van het Rijk.

Waaruit bestaat een geloofwaardig antwoord op het rapport van de parlementaire enquêtecommissie? Dat begint met herstel en versterken. Daar is een omslag nodig. Want onze inwoners zitten nú, al jaren, met kapotte huizen. Met kapotte levens. Maar we moeten er ook voor zorgen dat de kinderen van deze inwoners straks een goede toekomst in Groningen hebben. De schade in dorpen, huizen, steden en in het landschap moet hersteld. En we willen een gezond, leefbaar en kansrijk Groningen voor de volgende generaties.

Startschot

Onze voorstellen in deze persconferentie zijn een vertrekpunt: startschot voor gesprek met onze inwoners, maatschappelijke organisaties en volksvertegenwoordigers. Dat gesprek willen we de komende weken voeren. We leggen dit nu op tafel, hier in Den Haag. Omdat we willen dat zij ook deel gaan uitmaken van die discussie die na de presentatie van het rapport is begonnen: hoe nu verder?

De commissie zegt: Rijk, doe dit samen met Groningen en de Groningers. Dat is ook bij ons niet aan dovemansoren gericht. Wij willen de komende weken ophalen hoe we dit samen zien. Met maatschappelijke organisaties. Met iedereen die zich wil laten horen over rechtzetten wat scheef is geraakt. Maar dat vraagt ook dat het Rijk ook meedoet. Niet alleen met geld, maar ook met daden en verantwoordelijkheid.

En we beginnen niet pas vandaag met nadenken

Tegelijk: we beginnen niet vanaf nul. Ons denken begint niet pas nu, na de presentatie van het rapport. We hebben scherpe beelden van de verbeterde aanpak van schade en versterking. En we beginnen ook niet pas vandaag met nadenken over onze toekomst. Alle uitgangspunten van het Nationaal Programma Groningen. Alle onderdelen van de Strategische Toekomstagenda Groningen. En ook het Deltaplan Noord-Nederland: ze zijn allemaal in Provinciale Staten en in gemeenteraden besproken. Ze zijn onderdelen van onze steeds scherpere visie op de toekomt.

Herstel en versterking

Een betere toekomst voor Groningen en Groningers begint bij herstel van de fysieke, mentale en sociale schade in Groningen. Groningers moeten weer veilig kunnen wonen. Dat is een noodzakelijke voorwaarde voor welke ontwikkeling in Groningen dan ook. Problemen op het gebied van schadeherstel en versterking moeten direct worden opgelost. De kern daarbij is: vertrouwen. Ga naast elke inwoner staan. Kom je knelpunten tegen? Los ze op en leg het later uit. Stop met het juridisch precisiewerk waarin een inwoner altijd het nakijken heeft. Pak het per dorp aan, zoals de commissie ook bepleit.

Verbetering van schadeherstel en versterking vergt veel maatregelen. Ik benoem er een aantal:

• Inwoners moeten de overheid aan hun zijde vinden; bij de uitvoeringsinstanties kunnen zij niet alleen hun verhaal kwijt, maar worden zij daadwerkelijk geholpen. Omdat de instanties dat als opdracht hebben.
• Behalve die opdracht, moeten ze ook beschikken over de bevoegdheden en de budgetten om deze opdracht uit te kunnen voeren. Vraag niet eindeloos om toestemming. Los het op en leg het later uit. 
• Onze inwoners - die deze problemen niet hebben gezocht - hebben recht op onberispelijke dienstverlening. Ze moeten ontzorgd worden. Zeker weten dat ze niet de dupe worden. Dat er altijd geld genoeg is om hun problemen op te lossen.
• Ze moeten aangereikt krijgen waar ze recht op hebben, in plaats van het met veel moeite te moeten ‘halen’.
• We willen werken vanuit vertrouwen. En oplossingen op maat kunnen bieden. Het rijk moet daarvoor de noodzakelijke budgetten beschikbaar stellen.
• We bieden de inwoners die dat wensen ook de begeleiding die ze nodig hebben op alle terreinen dat ze het nodig hebben: mentaal, financieel en bouwkundig.
• Gemeenten moeten opdrachtgever zijn voor hun eigen lokale plannen. Lokale problemen los je op samen met bewoners. Maatwerk is altijd mogelijk.
• Er zijn hardnekkige kwesties die tot nu een bron van frustratie zijn. Funderingsschade is een bron van frustratie. Ook de problemen van agrariërs (o.a. mestkelders), van MKB’ers, van eigenaars van monumenten zijn om gek van te worden. Ook voor hen is het onrecht als ze de dupe worden van regelingen die niet passen op hun situatie. Ook zij mogen niet de dupe worden van gaswinning. 

Dit is niet iets voor even. Nee, het vraagt commitment en betrokkenheid van het Rijk voor lange tijd. Maar het is ondenkbaar dat de overheid vertrouwen terugwint zonder het te geven. Alleen wie vertrouwen geeft, kan het krijgen.

Persbericht:

Bestuurders Groningen reageren op rapport enquêtecommissie

‘We moet nu iets fundamenteels rechtzetten - in gesprek mét Groningers'

Nú is het moment dat het Rijk en Groningen concrete afspraken voor de problemen van vandaag en de toekomst van Groningen te maken. Afspraken over herstel en versterking en afspraken over nieuw perspectief voor Groningen. Precies zoals de enquêtecommissie aanbeveelt, om de 'ereschuld' aan Groningen in te lossen.

Die boodschap heeft een delegatie van Groningse bestuurders maandag in Den Haag duidelijk gemaakt. Zij presenteerden wat nodig om te herstellen wat er tijdens de gaswinning in Groningen is misgegaan. Daarbij gaat het allereerst om een betere aanpak van schadeherstel en versterking en om herstel van gelijke kansen voor Groningers. Het pamflet dat de maatschappelijke organisaties in Groningen hebben opgesteld, vormt daarvoor het vertrekpunt.

'Het moet vanaf nu volledig anders', zei René Paas, commissaris van de Koning in Groningen. ‘Ik hoop dat het rapport van de Parlementaire enquêtecommissie ertoe bijdraagt dat onze inwoners het respect krijgen dat ze verdienen. Dat ze centraal komen te staan bij schadeherstel en versterking. Dat ze worden bevrijd uit een bureaucratisch doolhof. Dat ze gecompenseerd worden voor het leed dat hen is aangedaan. En dat zij en hun kinderen, de Groningers van de toekomst, kansen krijgen om te leven in een provincie die voluit meedeelt in de welvaart die gaswinning Nederland heeft opgeleverd.’ 

Samen met Groningers

René Paas, de commissaris van de Koning, Koen Schuiling, de burgemeester van Groningen en Johan Remkes, de voorzitter van het Nationaal Programma Groningen, vertelden in Den Haag wat in hun ogen een geloofwaardig antwoord van de Staat zou zijn op het keiharde rapport van de Parlementaire enquêtecommissie. In het spoor van de commissie bepleiten zij een radicaal andere benadering van schadeherstel en versterking. Centraal moet staan dat mensen worden geholpen en gecompenseerd voor leed dat hen is aangedaan. Dat vergt dat de mensen die betaald worden om hen te helpen, de opdracht, de middelen en de bevoegdheden krijgen om problemen in overleg met bewoners op te lossen. Los het op en leg het later uit. Daarnaast is nodig dat de staat investeert in de Groningers van de toekomst. De maatregelen die daarvoor nodig zijn, moeten deel gaan uitmaken van de maatschappelijke en politieke discussie over een passende reactie van het Rijk op de uitkomsten van de parlementaire enquête.

Los het op en leg het later uit.

Daaruit blijkt het grote belang van de aanbeveling die de enquêtecommissie ook doet: de uitnodiging aan Groningers om in gesprek samen te bepalen wat er nodig is om problemen op te lossen en te bouwen aan de toekomst. 'Wij doen geen kant-en-klaar voorstel. Zeker als het gaat om het toekomstperspectief, is essentieel dat Groningers zelf richting geven aan de vormgeving van hun provincie. Daarin moeten, precies zoals de enquêtecommissie aanbeveelt, Groningers, organisaties, kennisinstellingen, bedrijven en de colleges en volksvertegenwoordigers in Groningen een stem hebben’, aldus Paas.

Schadeherstel, versterken en perspectief

'We stellen boven alles voor schadeherstel en versterking nu eindelijk goed op te lossen. Aangevuld met concrete maatregelen waar Groningers wat aan hebben', zegt Koen Schuiling: 'Het werken aan de leefbaarheid en voorzieningen in wijken en dorpen, investeren in de (mentale) gezondheid van Groningers, het werken aan een kansrijke toekomst van kinderen in het aardbevingsgebied, het aanpakken van energiearmoede en het gasloos maken van Groningen, zijn zaken die we snel moeten oppakken.'

Want de kinderen van onze inwoners moeten hier een toekomst hebben. Om te werken, te wonen en te leven. In Groningen zijn investeringen nodig op het gebied van bereikbaarheid, energietransitie, goede gezondheidszorg en de toekomst van het landelijk gebied. Groningen biedt enorme mogelijkheden. Maar vooral: na de enorme opbrengsten, waarvoor Groningen weinig terugkreeg, hebben Groningers er recht op dat de overheid investeert in hun toekomst.'

Rapport parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen

Zestig jaar gaswinning in Groningen heeft Nederland grote economische voorspoed gebracht. De ‘aardgasbaten’ uit Gronings gas bedroegen 363 miljard euro. Minder dan 1% van de investeringen die daarvan betaald werden, landden in Groningen. Ondertussen is het leven, het welzijn en de woonomgeving van tienduizenden Groningers ernstig geweld aangedaan. Dat is niet alleen het gevolg van de gaswinning zelf, maar komt ook door de manier waarop de (rijks)overheid hiermee is omgegaan. Het rapport van de parlementaire enquêtecommissie Groningen laat dit scherp zien. Groningen voelde zich niet alleen een wingewest, maar was een wingewest.