Ik heb geruststellend en zorgelijk nieuws: er is niet één manier. Iedereen moet een manier van werken vinden die bij hem of haar past. Maar er zijn wel een paar dingen verstandig. Ik heb elf tips.

1. Laat u inspireren door deze omgeving.

Deze ruimte is fantastisch. U bent de nieuwe bewoners van de oudste Statenzaal van het land. Alles in deze zaal laat ons voelen dat we in een lange traditie staan. Hier worden al meer dan vier eeuwen lang besluiten genomen. Verschillen van mening worden hier al ruim vier eeuwen draaglijk gemaakt door het er met elkaar over te hebben. De tegenstellingen waren hier knalhard. Maar door de eeuwen heen vonden mensen altijd de moed om het in deze zaal met elkaar te bespreken.

2. Wees voluit volksvertegenwoordiger.

De eerste Statenleden kon je nauwelijks ‘volksvertegenwoordigers’ noemen. Ze waren een afvaardiging van een zeer beperkt deel van het volk. Statenleden anno 2023 vertegenwoordigen werkelijk de hele bevolking. U zult meemaken dat inwoners en organisaties vinden dat dat niet zo is. Dat zij de echte volksvertegenwoordigers zijn. Dat de politiek pas luistert als ze doet wat zij zeggen. Maar dat is een misverstand. Luisteren is prima. Maar u vertegenwoordigt alle Groningers. Zo staat het in de wet.  

3. Maak meerderheden.

Het politieke landschap is na de afgelopen verkiezingen veranderd. Maar één ding is ongewijzigd: er heeft hier geen enkele partij de meerderheid. Meerderheden moet je maken. En hoewel veel mensen compromissen verdacht vinden, is de vaardigheid om elkaar te vinden essentieel in een levende democratie. Luister welwillend. Statenleden met een hoge 'gunfactor' krijgen meer voor elkaar. En het is net als thuis: als je soms wat geeft, wordt de kans groter dat je soms ook wat krijgt.

4. Investeer in elkaar.

Om u heen zijn 42 anderen die vast van plan zijn om er wat van te maken in deze periode. Dat kunt u alleen samen. Het is dus nodig dat u elkaar leert kennen. Gisteren namen we afscheid van 26 Statenleden. Daarmee is enorm veel collectief geheugen verdwenen, plus kennis en ervaring. Maar ook veel sociaal kapitaal. Dat moeten we allemaal weer opbouwen. Net als de omgangsvormen, die we in dit huis vaak samenvatten met het Latijnse woord ‘mores’. 'Mores leren' is nuttig en aangenaam.

5. Wees flexibel en nieuwsgierig.

Verkiezingsprogramma's bewegen niet mee met de tijd. En ook collegeprogramma's zijn tijdgebonden. De wereld om ons heen verandert continu. Al heel snel komen er onderwerpen langs, waarover verkiezingsprogramma's en collegeprogramma's alleen verouderde teksten bevatten. Dan moet u het samen uitvinden. En daarbij helpt het om nieuwsgierig te zijn naar de belangen achter de ingenomen posities. We vinden iets. Maar waarom was dat ook alweer? En kunnen we dat belang ook op een andere manier dienen?

6. Hou elkaar heel.

Deze monumentale zaal heeft al heel wat meegemaakt. Die kan wel tegen een stootje. Mensen kunnen minder hebben. Mensen die veel tijd met elkaar in één ruimte doorbrengen, doen er goed aan om de verhoudingen goed te houden. Democratie kan niet zonder een scherp debat, maar ook niet zonder respect. Dat is tot nu toe altijd gelukt. En de voortekenen tijdens het duidingsdebat vond ik goed. Ik wil er als uw voorzitter graag aan bijdragen dat we dat blijven doen. Dat kan alleen als ik op u kan rekenen.

7. Toon realisatiekracht.

Wat er ook van komt, duidelijk is dat de provincie aan de bak moet. Soms ook met kwesties die omstreden zijn. Maar het is ons werk om dingen voor elkaar te krijgen, ook als dat lastig is. Als wij geen duidelijkheid bieden aan onze inwoners, onze burgers, bedrijven en boeren, wie dan wel? U bent gekozen te kiezen. Om lijnen uit te zetten naar de toekomst. Wij zitten hier om een wereld tot stand te brengen die er nog niet is. Dus toon realisatiekracht: we moeten onze inwoners niet alleen vertéllen dat er licht is aan het eind van de tunnel, we moeten in veel gevallen ook zelf dat licht aandoen.

8. Wees zuinig op uw tijd.

Wij beginnen met 14 fracties. De ervaring leert dat dat er in de loop van de tijd eerder meer dan minder worden. Als alle fracties over een onderwerp twee minuten praten, zijn we een half uur verder. U zult snel ervaren dat de agenda overvol raakt. En lang niet alle onderwerpen die veel tijd kosten, zijn in de ogen van alle aanwezigen de vergadertijd waard. Het loont de moeite om selectief te zijn. Om wellicht de taken te verdelen met andere fracties. Om te voorkomen dat je elkaar het gevoel aandoet dat je je kostbare woensdagen beter had kunnen besteden. U zit hier omdat u verschillende opvattingen hebt. Verschillende dingen belangrijk vindt. Dat kan ook blijken uit de onderwerpen waarover u het woord wilt voeren of zelfs wilt vergaderen.

9. Wees 'one of the guys'. (Or girls)

Er zijn weinig terreinen waar de provincie exclusief, met uitsluiting van alle anderen, over gaat. Als je debatteert in de Staten, lijkt het vaak alsof wij hier zelfstandig beslissen wat er gebeurt. Maar dat is in het echt vaak helemaal niet zo. We hebben wettelijke taken en bevoegdheden. Maar er zijn nogal veel onderwerpen waar we een beetje over gaan. Dus we hebben vaak ook andere partijen nodig om tot resultaten te komen.

10. Leer van elkaar.

Kijk goed om u heen. In uw midden zijn 16 ervaren Statenleden. Daarnaast zijn er vier onder u die u kent als gedeputeerde. En drie met een eerder verleden als Statenlid of fractie-vertegenwoordiger. De rest is nieuw hier. We kunnen de kunst van elkaar afkijken. En het is hier anders dan op school: afkijken mag.

11. Benut de ondersteuning

Om Statenlid te worden, hoef je geen diploma's te halen. Je hoeft alleen maar te worden gekozen. En: Statenlid zijn kost misschien veel tijd, maar het is geen baan. Het moet dus in beperkte tijd. Je kunt dit belangrijke werk alleen maar goed doen, als je durft te vertrouwen op de mensen die je graag willen ondersteunen. En dat zijn er veel. De ondersteuners van je eigen fractie. Maar ook de medewerkers van de griffie, die al een heel introductieprogramma klaar hebben gezet en die de komende vier jaar alles uit de kast zullen halen om u te helpen. Vergeet ondertussen alle andere ambtenaren niet. Zij zijn de specialisten in ons huis. Ze adviseren het college van Gedeputeerde Staten, maar het is óók hun rol om Provinciale Staten met hun kennis terzijde te staan. Ik raad u aan om van de mensen die u willen helpen royaal gebruik te maken.

Maar vooral: ik wens u geluk als lid van Provinciale Staten in de komende periode. Laten we elkaar helpen om er een succes van te maken. Want voor dat succes hebben we elkaar hard nodig.