Zeggen wat je wilt

Wat had ik graag gehad dat we elkaar konden aankijken, vandaag hier in Appèlbergen. Maar we zijn vandaag niet bij elkaar. Ik spreek een filmpje in. Zo gaat dat. Herdenken in tijden van corona.

Vandaag, op 3 mei, staan we zoals elk jaar stil bij de zinloze dood van zestien inwoners van Marum. Op 3 mei 1943 werden ze opgepakt en vermoord door de Duitsers. Als vergelding voor een boomstam die dwars over de weg lag, zodat de Duitse soldaten niet naar hun radarstation konden. Dat was genoeg om zestien willekeurige mensen uit Marum op te pakken en dood te schieten. De gemeenschap rond Marum was voor altijd beschadigd. Sommige gezinnen waren totaal ontwricht.

Hij was pas 17 jaar oud.

Zoals de familie Hartholt. Vader Andries, een landbouwer van 63 jaar, was één van de zestien slachtoffers. Net als zijn drie zonen: Dirk, Albert en Hendrik. Hendrik was de jongste. Hij was pas 17 jaar oud. De zestien lichamen werden in een bestelbus geladen en, zonder dat de families dat wisten, diezelfde dag gedumpt. In Appèlbergen, in de natuur. We lezen elk jaar hun namen voor. Samen met de namen van 19 anderen die ook door de bezetter werden vermoord.

In een dictatuur

Niet alleen deze herdenking gaat anders door Corona. Ons hele leven gaat sinds maart vorig jaar anders. We hebben er allemaal last van, al accepteert de een de beperkingen beter dan de ander. Anders gezegd: waar veel inwoners zich aan de Coronaregels houden om maar zo snel mogelijk weer terug naar normaal te kunnen, is voor andere inwoners de maat vol. Sinds de invoering van de avondklok - maar ook al daarvoor - klinkt het heel vaak dat we niet langer in vrijheid leven.

Gistermiddag, 2 mei, was er in Amsterdam een demonstratie tegen coronamaatregelen. Volgens de media verliep die vreedzaam. Wat mij stoorde, waren niet de vrolijke gele paraplu's. Maar wel het spandoek dat de voorste rij demonstranten bij zich droeg. 'Ik strijd voor Vrijheid' stond er op. En '#KlaarmetRutte'.

Dat mag allemaal. Maar prominent naast de leuzen stond de fakkel van het comité vier vijf mei. Het logo we gebruiken wanneer we onze oorlogsslachtoffers herdenken. En zo leggen de demonstranten een rechtstreeks verband tussen de coronamaatregelen en de nazi-terreur uit de Tweede Wereldoorlog. Demonstreren is een grondrecht. Maar de valse suggestie dat het één lijkt op het ander, raakt me diep.

#stemzeweg

Het voorbeeld staat niet op zichzelf. In maart waren de Tweede Kamerverkiezingen. Ze gingen voor een deel over Corona. En ook toen konden we op Twitter en Facebook lezen dat we op in Nederland in een dictatuur leven. Met daaronder de boodschap: #stemzeweg. Nu weten we allemaal dat op sociale media niet de ideeën van de gemiddelde Nederlander staan. Maar het is veelzeggend, dat we 80 jaar na het begin van de Tweede Wereldoorlog niet allemaal meer goed weten wat het is: leven onder een bezetting, onder een militair regime.

Gelukkig, we weten dat niet meer.

Aan de ene kant is dat maar goed. Gelukkig, we weten dat niet meer. Maar het is ook zorgelijk. Want hoe kun je in één zin zeggen dat je in een dictatuur leeft. En in de volgende dat je die dictatuur moet wegstemmen. Dan lijk je niet helemaal te begrijpen wat een dictatuur is. Een dictatuur, dat is de situatie in Wit-Rusland, waar een machtige president demonstranten oppakt, martelt en doodt. Een dictatuur, dat is Myanmar, waar het leger demonstranten gericht door het hoofd schiet. En een deel van een volk in de bergen, de Karen, vanuit de lucht bombardeert. Omdat het Karen zijn.

Zonder vrees

Wij hebben vrijheid van meningsuiting. Het ironische is, dat je juist daardoor in ons land bijvoorbeeld kunt zeggen dat we in een dictatuur leven. Je hoeft niet bang te zijn dat je voor zo’n uitspraak wordt opgepakt. Je kunt zeggen wat je wilt. Wij hoeven niet in vrees te leven.

Hen gedenken doet ook iets met ons.

De namen, in de Appèlbergen, in metalen letters op een steen, vertellen een ander verhaal. Zij werden het slachtoffer van een wrede, niets ontziende dictatuur. Hen gedenken doet ook iets met ons. Het laat ons de hoge prijs zien van onze vrijheid. Elk jaar op 5 mei vieren we onze vrijheid. Maar dat is niet genoeg. We moeten de vrijheid ook koesteren. Beschermen. Er naar leven. Samen, wij allemaal. Niet alleen op 5 mei, maar elke dag opnieuw.